Σε μια αρχαιολογική επιχείρηση υψίστης σημασίας πρωταγωνιστεί το μεγαλύτερο ηλιακό πλοίο του κόσμου, το «Tûranor PlanetSolar». Κατάπλευσε στην Ελλάδα προκειμένου να ανακαλύψει τον αρχαιότερο προϊστορικό οικισμότης Ευρώπης, ο οποίος βρίσκεται βυθισμένος στη θάλασσα της Αργολίδας
Μυθιστορηματική περιπέτεια γύρω από μια σπουδαία αρχαιολογική έρευνα με πινελιές από επιστημονική φαντασία και ιστορίες για χαμένους πολιτισμούς που βυθίστηκαν στη θάλασσα θυμίζει η επιχείρηση «Terra Submersa», η οποία πρόκειται να αρχίσει σε λίγες ημέρες στον Αργολικό κόλπο.
Το μεγαλύτερο ηλιακό πλεούμενο του κόσμου θα χρησιμοποιηθεί για να εντοπιστούν ίχνη του αρχαιότερου προϊστορικού οικισμού στην Ευρώπη. Και αυτή είναι η συνέχεια μιας ιστορίας που ξεκίνησε πριν από περίπου 60 χρόνια, όταν ο Αδωνις Κύρου, της γνωστής οικογενείας των διανοουμένων, καλλιτεχνών και εκδοτών της εφημερίδας «Εστία», στη διάρκεια μιας εκδρομής και εντελώς τυχαία έκανε μια πρώτου μεγέθους αρχαιολογική ανακάλυψη. Το μοναδικό και εξαιρετικά σπάνιο στοιχείο της όλης υπόθεσης έγκειται στο γεγονός ότι οποιαδήποτε από τις ξεχωριστές της παραμέτρους θα μπορούσε να προσφέρει υλικό για το σενάριο μιας συναρπαστικής κινηματογραφικής ταινίας – πόσο μάλλον όταν προσπαθήσει κάποιος να ακολουθήσει ταυτόχρονα όλα τα επιμέρους νήματα που συνθέτουν την ιστορία.
Ο Αδωνις Κύρου της γνωστής οικογενείας των διανοουμένων και εκδοτών της εφημερίδας «Εστία» ήταν εκείνος που πριν από 60 χρόνια εντόπισε τα πρώτα ευρήματα του οικισμού
Ξεκινώντας από την επικαιρότητα, και μόνο η έλευση του εκθαμβωτικού «Tûranor PlanetSolar» θα μπορούσε να αποτελεί γεγονός άξιο σχολιασμού. Πρόκειται για το μεγαλύτερο στον κόσμο σκάφος τύπου καταμαράν το οποίο κινείται με ηλιακή ενέργεια. Η κατασκευή του κόστισε περίπου 15 εκατ. ευρώ, έχει μήκος 31 μέτρα και καλύπτεται από συλλέκτες ηλιακής ακτινοβολίας συνολικού εμβαδού 500 τ.μ. Μετατρέποντας την ακτινοβολία σε ενέργεια η οποία αποθηκεύεται σε ειδικούς συσσωρευτές, το «Tûranor PlanetSolar» έχει τη δυνατότητα να κινείται επί 72 ώρες σε απόλυτο σκοτάδι.
Ο Γερμανός επιχειρηματίας και χρηματοδότης της ναυπήγησης του σκάφους, Ιμο Στρέλερ, εμπνεύστηκε το όνομα «Tûranor» από τα έργα του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν, συγγραφέα των επικών μυθιστορημάτων της σειράς «Αρχοντας των Δαχτυλιδιών». Σε κάποια από τις γλώσσες των ξωτικών που επινόησε ο Τόλκιν, «tûranor» σημαίνει «δύναμη από τον ήλιο».
Το «Tûranor PlanetSolar» παραχωρήθηκε στο Τμήμα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Γενεύης αποκλειστικά και μόνο για έναν σκοπό: να μετατραπεί σε πλωτό ερευνητικό εργαστήριο και να πλεύσει στην Ελλάδα προκειμένου να χρησιμοποιηθεί από ομάδα Ελβετών και Ελλήνων επιστημόνων για τον εντοπισμό ενός βυθισμένου οικισμού τεράστιας ιστορικής σημασίας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αρχαιολόγων, στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά του σπηλαίου Φράγχθι, πολλές δεκάδες μέτρα κάτω από την επιφάνεια του νερού, θαμμένα στον βυθό του Αργολικού κόλπου, υπάρχουν τα υπολείμματα μιας πολιτείας η οποία κατοικήθηκε μεταξύ 40000 και 3000 π.Χ.
Ερασιτέχνες αρχαιολόγοι
Πριν από 60 χρόνια, στις 17 Ιουλίου 1955, μια παρέα τεσσάρων φίλων, ηλικίας περίπου 17 ετών, βρέθηκε τυχαία σε μια απόμακρη παραλία, απέναντι από τις Σπέτσες, το νησί απ’ όπου είχε ξεκινήσει. Ενας από τους νέους ήταν ο Αδωνις Κύρου, μετέπειτα διευθυντής της ιστορικής εφημερίδας «Εστία» και γιος του τότε εκδότη της, Κύρου. Μάλιστα, ήταν ο Κύρος Κύρου ο οποίος έδωσε στον Αδωνι την άδεια να χρησιμοποιήσει το οικογενειακό βαρκάκι για να περάσει μαζί με τη συντροφιά του απέναντι, στην αμμώδη παραλία που βρίσκεται μπροστά από το πανάρχαιο σπήλαιο Φράγχθι. Χωρίς να το συνειδητοποιεί ακόμη, ο Αδωνις Κύρου διέθετε ήδη το οικογενειακό δημοσιογραφικό δαιμόνιο.
Σπρωγμένος από αυτό, επέμενε να κωπηλατήσουν ως την απομακρυσμένη παραλία, καθώς εκεί υποτίθεται ότι θα έψηναν ανενόχλητοι την ψαριά τους, καθώς οι τέσσερις φίλοι ήταν ερασιτέχνες υποβρύχιοι ψαράδες. Οταν όμως αποβιβάστηκαν στην έρημη ακτή, δεν χρειάστηκε να σκάψουν πολύ για να δουν, κατάπληκτοι, έναν αρχαιολογικό θησαυρό να αποκαλύπτεται μέσα από το έδαφος. Τα απομεινάρια που άφησε πίσω του ο χρόνος από έναν νεολιθικό οικισμό βρίσκονταν μόλις 40 πόντους κάτω από την επιφάνεια και το αυλάκι που τα παιδιά χάραξαν στο χώμα γύρω από τη φωτιά γέμισε από τα αιχμηρά κομμάτια ενός σκληρού, μαύρου πετρώματος. Η όψη και η υφή του παρέπεμπαν σε ηφαίστειο και δεν έμοιαζε με οτιδήποτε είχαν δει έως τότε ο Αδωνις Κύρου και οι φίλοι του.
Ηταν οψιανός (ή οψιδιανός), πέτρωμα που στην Ελλάδα είχε εντοπιστεί μόνο σε μερικά νησιά – και πάντως όχι στην ακτή της Αργολίδας. Επίσης, υπήρχαν θραύσματα αγγείων τα οποία φαίνονταν να υπάρχουν διάσπαρτα σε όλη τη μικρή παραλία, μισοβυθισμένα στην άμμο. Ο Αδωνις Κύρου συναισθάνθηκε ότι επρόκειτο για πολύ σημαντική ανακάλυψη και είπε στους φίλους του: «Θα μαζέψουμε όσα περισσότερα αντικείμενα μπορούμε και θα τα πάμε στη Διεύθυνση Αρχαιοτήτων της Αθήνας. Μόνο εκείνοι θα μας πουν τι είναι και θα μπορέσουν να εξερευνήσουν την περιοχή».
Παρ’ όλα αυτά, ο τότε διευθυντής της υπηρεσίας δεν ήταν διατεθειμένος να μοιραστεί τον ενθουσιασμό του Αδωνη και της παρέας του, πιθανώς διότι δεν διέθετε τα απαραίτητα μέσα, τους πόρους κ.λπ. για να προχωρήσει σε ανασκαφές. «Πήγαινέ τα πάλι στο ίδιο σημείο και άφησέ τα εκεί που τα βρήκες. Μόνο ό,τι είναι θαμμένο είναι και καλά φυλαγμένο», ήταν η απάντηση που έδωσε στον Κύρου η αρχαιολογική υπηρεσία. Τις επόμενες ημέρες, χωρίς να ξέρει τι να σκεφτεί, ο Αδωνις φόρτωσε στο βαρκάκι του πατέρα του τον οψιανό, το μαύρο αυτό πέτρωμα, και τα αγγεία που σήμερα φυλάσσονται στο Μουσείο του Ναυπλίου και τα μετέφερε ξανά στην ίδια παραλία, στην περιοχή του Κρανιδίου. Ο θησαυρός έπρεπε να κρυφτεί καλά για να μην πέσει σε λάθος χέρια.
Ο θησαυρός του σπηλαίου
Στην αρχή της δεκαετίας του ’60 η εφοπλιστική οικογένεια Λιβανού απέκτησε την κυριότητα ενός μικρού νησιού απέναντι από το σπήλαιο Φράγχθι και έπειτα από λίγα χρόνια αποφάσισε να δώσει ζωή σε αυτό τον μικροσκοπικό παράδεισο. Την ίδια ώρα Αμερικανοί αρχαιολόγοι πραγματοποιούσαν ήδη ανασκαφές στο Πόρτο Χέλι, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η «αρχαία πόλη των αλιέων». Ο Αδωνις Κύρου, που τότε δεν είχε κλείσει τα 25 του χρόνια, είχε ήδη ακολουθήσει τα ίχνη του πατέρα του και ως δημοσιογράφος είχε επιπλέον λόγους να ασχοληθεί με την τύχη των νεολιθικών ευρημάτων.
«Ακούγοντας για την οικοδόμηση του νησιού πληροφορήθηκα ότι έπαιρναν χώμα από την ευρύτερη περιοχή για να επιχωματώσουν το νησί και φοβήθηκα μήπως καταστρέψουν εν αγνοία τους τα θαμμένα αγγεία», θυμάται ο Αδωνις Κύρου. Αυτή τη φορά επικοινώνησε με την Εφορία Αρχαιοτήτων του Ναυπλίου και τότε οι υπεύθυνοι ζήτησαν τη συνδρομή των Αμερικανών αρχαιολόγων.
Ο Αδωνις Κύρου ήταν εκείνος που μετέφερε με το βαρκάκι του τον Αμερικανό αρχαιολόγο Τόμας Τζέικομπσεν και τον τότε βοηθό του Μάικλ Τζέιμσον. Τα δείγματα που πήραν έδειξαν ότι βρίσκονται ενώπιον ενός πανάρχαιου οικισμού, που ενδεχομένως αποτελεί και τον αρχαιότερο στην Ευρώπη. Οι έρευνες στο σπήλαιο κράτησαν δεκαετίες λόγω των περιορισμών που έθεταν τα τεχνικά μέσα της εποχής. Παρ’ όλα αυτά, οι ανασκαφές που έγιναν στο εσωτερικό του σπηλαίου έφτασαν μέχρι και τα 8 μέτρα βάθος.
Εκεί ήταν θαμμένα ίχνη ανθρώπινης διαβίωσης που ξεκινούσαν από την Παλαιολιθική Εποχή και έφταναν έως τα Νεολιθικά Χρόνια, τότε που έγινε και η κατάρρευση του σπηλαίου. «Βρέθηκαν αγγεία που αφορούσαν την ανθρώπινη ζωή της Παλαιολιθικής Εποχής, δηλαδή περίπου ως το 30000 π.Χ. Περίπου το 27000 π.Χ. έγινε μια μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη στο νησί Ισκια της Κάτω Ιταλίας και η τέφρα κάλυψε μεγάλο μέρος της Ανατολικής Μεσογείου. Κατά την έρευνα των Αμερικανών, ίχνη από την ηφαιστειακή αυτή στάχτη βρέθηκαν μέσα στο σπήλαιο. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της αποκάλυψης, το 40000 π.Χ. είναι η εποχή του Νεάντερταλ. Εξω από το σπήλαιο υπάρχουν ίχνη από την τελευταία περίοδο της Νεολιθικής Εποχής, και συγκεκριμένα το 4000 π.Χ, όπου ο άνθρωπος βγαίνει από τα σπήλαια και φτιάχνει τον πρώτο πολιτισμό. Είναι ο Homo Sapiens, ο οποίος διαδέχτηκε τον Νεάντερταλ», αναλύει στο «ΘΕΜΑ» ο Αδωνις Κύρου.
Το «Tûranor PlanetSolar» είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο σκάφος τύπου καταμαράν το οποίο κινείται με ηλιακή ενέργεια. Η κατασκευή του κόστισε περίπου 15 εκατ. ευρώ, έχει μήκος 31 μέτρα και καλύπτεται από συλλέκτες ηλιακής ακτινοβολίας συνολικού εμβαδού 500 τ.μ.
Τα επόμενα χρόνια έως το 1979, με πρωτοβουλία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και του Δήμου Κρανιδίου, στον οποίο υπάγεται διοικητικά η περιοχή, έγινε η ανάδειξη του σπηλαίου Φράγχθι, που είναι πλέον επισκέψιμο. Το 1979 οι Αμερικανοί επιστήμονες προχώρησαν σε έρευνες στον βυθό της θάλασσας. Παρόλο που χρησιμοποίησαν μηχανήματα για τη γεωφυσική αποτύπωση του χώρου, δεν είχαν ουσιώδη αποτελέσματα. Βέβαια, διαπίστωσαν ότι η θάλασσα κάλυψε ένα μεγάλο μέρος της πεδιάδας που υπήρχε κάποτε στο σημείο αυτό, της μικρής λίμνης που βρισκόταν εκεί κ.λπ. και όπου αναπτύχθηκε ο πολιτισμός. Οι έρευνες διακόπηκαν ελλείψει της απαιτούμενης τεχνολογίας, κάτι που ίσχυσε επί τρεις δεκαετίες, έως ότου αποφασιστεί η επανέναρξή τους στην ίδια περιοχή.
Οπως υποστηρίζει μιλώντας στο «ΘΕΜΑ» η προϊσταμένη της Εφορίας Εναλίων Αρχαιοτήτων Αγγελική Σίμωσι, «το 2012 έγινε αίτημα από την ελβετική αρχαιολογική σχολή για να γίνει έρευνα μπροστά από την είσοδο του σπηλαίου και τη θαλάσσια περιοχή. Η σύγχρονη τεχνολογία και οι επιστήμες μπορούν να βοηθήσουν για τον εντοπισμό νέων στοιχείων στα ελληνικά νερά. Ο σκοπός μας είναι να χτενίσουμε κι άλλες περιοχές προκειμένου να εντοπίσουμε νέα αρχαιολογικά ευρήματα».
Οικισμός 7 χιλιετιών τουλάχιστον
Σύμφωνα με την αρχαιολόγοκαι και υπεύθυνη της ανασκαφής Δέσποινα Κουτσούμπα, «το σπήλαιο Φράγχθι είναι από τα αρχαιότερα στην Ευρώπη. Εκεί βρέθηκαν σημάδια από οψιανό. Το πέτρωμα αυτό βρίσκεται μόνο στη Μήλο. Από τις ανασκαφές των Αμερικανών μαθαίνουμε ότι κατά τη Νεολιθική Εποχή, το 7000 π.Χ., υπήρχε πολιτισμός και εκτός σπηλαίου. Αρα διαπιστώνουμε ότι τότε ήταν αναπτυγμένη η ναυσιπλοΐα. Η περιοχή του σημερινού όρμου της Κοιλάδας δεν ήταν θάλασσα. Ηταν μια μεγάλη πεδιάδα η οποία εκτεινόταν γύρω από το σπήλαιο. Ο οικισμός τους ήταν στο μέρος όπου σήμερα είναι βυθισμένο».
Το «Tûranor PlanetSolar», αν και δεν έχει κατασκευαστεί με προδιαγραφές ερευνητικού σκάφους, αυτόν τον μήνα θα χρησιμοποιηθεί για πρώτη φορά για θαλάσσιες γεωλογικές-γεωφυσικές έρευνες. Η επιχείρηση χρηματοδοτείται από το Πανεπιστήμιο της Γενεύης και θα συμμετέχουν ο Ελβετός αρχαιολόγος και καθηγητής του Πανεπιστημίου κ. Τζούλιεν Μπεκ, Ελληνες αρχαιολόγοι και δύτες, καθώς και επιστήμονες από το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ). Ερευνητές του Κέντρου θα εξοπλίσουν το σκάφος με σύγχρονα επιστημονικά εργαλεία και για δύο εβδομάδες θα ερευνούν τον βυθό του ανατολικού Αργολικού κόλπου στις περιοχές Κοιλάδα, Τολό και Πόρτο Χέλι.
Οπως λέει στο «ΘΕΜΑ» ο διευθυντής ερευνών του ΕΛΚΕΘΕ Δημήτρης Σακελλαρίου, «η θαλάσσια γεωλογική έρευνα θα πραγματοποιηθεί με δύο σκάφη. Εκτός από το ‘‘PlanetSolar’’, πολύ σημαντικό ρόλο θα έχει και το ερευνητικό σκάφος ‘‘Αλκυών’’ του ΕΛΚΕΘΕ, καθώς διαθέτει τεχνολογικό – επιστημονικό εξοπλισμό αιχμής, κατάλληλο για θαλάσσιες γεωλογικές έρευνες υψηλών προδιαγραφών».
Μετατρέποντας την ακτινοβολία σε ενέργεια η οποία αποθηκεύεται σε ειδικούς συσσωρευτές, το «Tûranor PlanetSolar» έχει τη δυνατότητα να κινείται επί 72 ώρες σε απόλυτο σκοτάδι
Ο σκοπός της έρευνας με τα δύο σκάφη είναι, πρώτον, να χαρτογραφηθούν με λεπτομέρεια ο βυθός και τα ιζήματα της θαλάσσιας περιοχής του ανατολικού Αργολικού κόλπου. Δεύτερον, να γίνει αναπαράσταση της περιοχής σε διάφορες στιγμές του παρελθόντος, από τότε που η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλότερα από τη σημερινή, έως και κατά 120-125 μέτρα.
Τρίτον, να εντοπιστούν στον βυθό πιθανά στοιχεία-μαρτυρίες της παρουσίας προϊστορικών ανθρώπων στην περιοχή του ανατολικού Αργολικού και, τέταρτον, να εντοπιστεί ο προϊστορικός οικισμός που είναι βυθισμένος και θαμμένος κάτω από λάσπη κοντά στο σπήλαιο Φράγχθι, στην περιοχή της Κοιλάδας.
Τα δύο σκάφη θα εκτελούν συμπληρωματικές εργασίες: θα προηγείται το «Αλκυών», το οποίο θα κάνει αποτύπωση του βυθού με ακρίβεια εκατοστών, μαζί με τομογραφίες πολύ υψηλής διακριτικής ικανότητας των ιζημάτων και της δομής σε βάθη μέχρι 10 μέτρα περίπου κάτω από τον βυθό. Θα ακολουθεί το «Tûranor PlanetSolar» με ακουστική αποτύπωση του βυθού μέσω side scan sonar και τομογραφίες των υποστρωμάτων του βυθού σε βάθη έως και 100-150 μέτρα κάτω από τον βυθό.
Και έτσι, μέσω της υψηλής τεχνολογίας, κατά κάποιο τρόπο θα δικαιωθεί τελικά το πάθος του 17χρονου Αδωνη Κύρου για τα ανεκτίμητα αρχαιολογικά ευρήματα που φλόγισαν τη νεανική ψυχή του.
Πηγή: Πηγή
