Παρά το γεγονός ότι το ακριβές περιεχόμενο του όρου «γενοκτονία» είναι πλέον αντικείμενο ιστορικής και εννοιολογικής αντιπαράθεσης, γενικώς μιλώντας η γενοκτονία αναφέρεται στον σκόπιμο αφανισμό μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων (φυλών, εθνοτήτων, θρησκευτικών ομάδων κ.λπ.).
Γενοκτονίες έχουν λάβει χώρα σε κάθε γωνιά της οικουμένης και δυστυχώς συμβαίνουν ακόμα, παρά την παγκόσμια κατακραυγή που συνήθως επισύρουν.
Εθνοκαθάρσεις, ολοκαυτώματα και κάθε λογής εκτεταμένες θηριωδίες συνεχίζουν λοιπόν να ρίχνουν τη σκιά τους στην ανθρώπινη δράση, για λόγους μάλιστα που κυμαίνονται από την απόκτηση εδαφών και πλουτοπαραγωγικών πηγών μέχρι και το διεστραμμένο μίσος μεμονωμένων ανθρώπων.
Όσο για την ιστορία της θηριωδίας, φαίνεται να πηγαίνει πίσω μέχρι και τον Νεάντερνταλ, με πλήθος επιστημόνων να αποδίδουν πλέον την εξαφάνισή του σε γενοκτονία.
Ας δούμε λοιπόν μερικά από τα ζοφερότερα γεγονότα της ανθρώπινης ιστορίας σε διάφορες γωνιές του πλανήτη, με τις γενοκτονίες να μην εξαντλούνται δυστυχώς στη λίστα μας, ενώ η γενοκτονία των Ποντίων θα παρουσιαστεί ξεχωριστά μέσα στις επόμενες μέρες…
Γενοκτονία των Κούρδων του Ιράκ
Ο αρχαίος λαός των Κούρδων ζούσε διασκορπισμένος σε διάφορες περιοχές της Μέσης Ανατολής, την ώρα που σήμερα υπολογίζονται στο 20% περίπου του πληθυσμού του Ιράκ, με τους περισσότερους καταυλισμούς να εντοπίζονται πλέον στο βορειότερο τμήμα της χώρας. Οι τεταμένες σχέσεις τους με το καθεστώς της χώρας έμελλε να κλιμακωθούν ωστόσο στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ της δεκαετίας του ’80, με τον Σαντάμ Χουσεΐν να εξαπολύει την εκστρατεία του αλ-Ανφάλ. Η εθνοκάθαρση των Κούρδων εκτελέστηκε από τον ξάδελφο του Χουσεΐν, Ali Hassan al-Majid, ο οποίος με εκτεταμένη χρήση χημικών αερίων (που θα του έφερναν το παρατσούκλι «Χημικός Αλί») στέρησε τη ζωή σε τουλάχιστον 180.000 κούρδους αμάχους. Ο Αλί θα συλλαμβανόταν αργότερα από τον αμερικανικό στρατό και θα εκτελούταν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, κυρίως για τον ρόλο του στη γενοκτονία των Κούρδων…
Γενοκτονία των Μοριορί
Οι Μαορί είναι οι περίφημοι αυτόχθονες της Νέας Ζηλανδίας, που εγκαταστάθηκαν εκεί πριν από 800 περίπου χρόνια. Τρεις αιώνες ωστόσο μετά τον πρώτο εποικισμό του νησιού, μια ομάδα Μαορί μετανάστευσε στη γειτονική συστάδα νήσων Chatham Islands, εγκαινιάζοντας έναν νέο τρόπο ζωής επικεντρωμένο στην ειρήνη. Η νέα κοινωνία αποκαλούσε πλέον τα μέλη της Μοριορί, με τις πολεμοχαρείς ωστόσο φυλές των Μαορί να έρχονται την ίδια εποχή σε επαφή με τους λευκούς Αμερικανούς και Ευρωπαίους. Κι ενώ οι πρώτες αυτές επαφές κατέληγαν πολλές φορές σε κανιβαλισμό των ξένων, οι Μαορί εκτίμησαν ιδιαίτερα τα όπλα των Δυτικών, με το εμπόριο όπλων να ανθεί στην περιοχή. Ήταν λοιπόν το 1835 όταν οι εξοπλισμένοι πλέον σαν αστακοί Μαορί αποβιβάστηκαν στα Chatham Islands, με σκοπό την εξόντωση και τον κανιβαλισμό των ανυπεράσπιστων Μοριορί. Όσοι γλίτωσαν τη ζωή τους, αιχμαλωτίστηκαν και εξαναγκάστηκαν σε μεικτούς γάμους με τους Μαορί για να χαθεί η φυλή τους. Σε λιγότερο από 30 χρόνια, απέμειναν μόνο 100 Μοριορί, με τον τελευταίο να πεθαίνει το 1933…
Γενοκτονία της Ρουάντα
Όπως οι Μαορί και οι Μοριορί, έτσι και οι Hutu και Tutsi είχαν καταγωγή από κοινό πρόγονο, κάποιες «παραφυάδες» της φυλής των Bantu. Οι δυο φυλές ζούσαν αρμονικά μεταξύ τους, γεγονός που έμελλε να πάρει τέλος όταν έφτασαν οι βέλγοι και γερμανοί αποικιοκράτες στην περιοχή. Οι Ευρωπαίοι χώρισαν τις δύο ομάδες με βάση τεχνητά οικονομικά μεγέθη, παραγνωρίζοντας τις ιδιαίτερες κοινωνικές σχέσεις: οι ευκατάστατοι ήταν οι Tutsi, κι αν ένας Hutu αποκτούσε περιουσία μεταπηδούσε αυτομάτως στη φυλή των Tutsi! Οι ανισότητες που εγκαινίασαν οι Δυτικοί στην τοπική κοινωνία της Ρουάντα, αναγορεύοντας τους Tutsi σε άρχουσα τάξη της περιοχής, θα πυροδοτούσαν αιματηρά επεισόδια στη χώρα, κυρίως κατά των εξαθλιωμένων Hutu. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 λοιπόν θα λάμβανε χώρα η επανάσταση των Hutu, οι οποίοι επιδόθηκαν σε ανηλεή και μαζική εξόντωση των Tutsi: εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί, εκτεταμένη χρήση της πρακτικής του βιασμού, ακρωτηριασμοί, μέχρι και ηθελημένη μετάδοση ασθενειών ως όπλο μαζικής φρίκης χρησιμοποιήθηκε. Ο τελικός αριθμός της γενοκτονίας δεν είναι εύκολο να καθοριστεί ούτε και υπάρχει συναίνεση, τα νούμερα ποικίλουν λοιπόν από 500.000-1.000.000 ανθρώπους…
Ιρλανδικός Λιμός
Την ώρα που οι Βρετανοί δεν μπορούν να ενοχοποιηθούν φυσικά για τη μάστιγα που χτύπησε τις πατατοκαλλιέργειες της Ιρλανδίας, είναι η στάση τους και οι ενέργειες στην καταστροφή που κάνουν μερίδα ιστορικών να τη θεωρεί γενοκτονία. Η αιματοβαμμένη κόντρα των προτεσταντών Βρετανών και των καθολικών Ιρλανδών καλά κρατούσε για αιώνες, με τον λιμό να φαντάζει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για «ξεκαθάρισμα λογαριασμών». Τα εύφορα εδάφη της Ιρλανδίας έκαναν τη χώρα να εξάγει σοδειές στην Αγγλία για καιρούς, την ίδια ώρα που η Ιρλανδία είχε χτυπηθεί από συμφορές και παλιότερα. Τι έκαναν σε τέτοιες περιπτώσεις οι Βρετανοί; Έκλειναν τα λιμάνια της χώρας και απαγόρευαν τις εξαγωγές καλλιεργειών, επιτρέποντας έτσι στην Ιρλανδία να καλύπτει τις διατροφικές της ανάγκες. Αυτή τη φορά όμως, και παρά το γεγονός ότι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν από πείνα και αρρώστιες μεταξύ 1845-1853, κανένα μέτρο δεν πάρθηκε. Η βρετανική ολιγωρία ήταν εκκωφαντική, την ίδια ώρα που οι άγγλοι γαιοκτήμονες έδιωχναν μαζικά τους ιρλανδούς αγρότες από τα εδάφη τους, καθώς δεν μπορούσαν πλέον να πληρώνουν το ενοίκιο της γης. Ως αποτέλεσμα, 1,5 εκατομμύριο Ιρλανδοί πέθαναν από τον λιμό, την ώρα που 2 εκατομμύρια ακόμα εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους, με τη συρρίκνωση του πληθυσμού να αγγίζει το 25%…
Γενοκτονία των Πυγμαίων
Οι φυλές που απαρτίζουν αυτό που αποκαλούμε «Πυγμαίους» ζουν στην Κεντρική Αφρική, με τον όρο να περιγράφει μαζικά ομάδες ανθρώπων που τα ενήλικα αρσενικά μέλη τους δεν ξεπερνούν το 1,5 μέτρο ύψος. Οι πρωτόγονες κοινωνίες των Πυγμαίων έχουν υποφέρει ανείπωτες θηριωδίες κατά τη διάρκεια των πολυάριθμων εμφύλιων πολέμων των φυλών του Κονγκό, με τους αντιπροσώπους των Πυγμαίων να έχουν αποτανθεί επανειλημμένα στον ΟΗΕ στην απέλπιδα προσπάθειά τους να σταματήσει η γενοκτονία. Αντάρτικες ομάδες, όπως το διαβόητο Movement for the Liberation of the Congo, έχουν κυνηγήσει λυσσαλέα τους Πυγμαίους, με περιστατικά ακόμα και κανιβαλισμού. Από τα εκατομμύρια που αριθμούσε ο πληθυσμός των Πυγμαίων έχουν απομείνει πλέον λιγότεροι από 500.000, με τον αριθμό τους να μειώνεται συνεχώς από την ακήρυχτη και μεθοδική αυτή γενοκτονία…
Γενοκτονία των αυτοχθόνων Αμερικανών
Την ώρα που δεν είναι βέβαια δυνατό να υπολογίσουμε πόσος ήταν ο πληθυσμός των γηγενών του Νέου Κόσμου πριν από την έλευση του Χριστόφορου Κολόμβου στην ήπειρο, ακόμα και οι μετριοπαθέστερες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για εκατομμύρια. Στα χρόνια που ακολούθησαν λοιπόν το 1492, καραβιές ευρωπαίων εποίκων έφταναν στον Νέο Κόσμο, με κάθε νέο κύμα αποικισμού να εμφανίζεται ακόμα πιο αποφασισμένο να αποκτήσει τον έλεγχο της ηπείρου και των τεράστιων πλουτοπαραγωγικών της δυνατοτήτων. Το μόνο που στεκόταν στον δρόμο τους ήταν φυσικά ο ντόπιος πληθυσμός, ένα πρόβλημα δηλαδή που αργά ή γρήγορα έπρεπε οι Ευρωπαίοι να αντιμετωπίσουν. Έχουμε και λέμε λοιπόν: ο Φρανσίσκο Πισάρο κατέσφαξε τους Ίνκας στη Νότια Αμερική, ο Ερνάν Κορτές διέλυσε τους Αζτέκους στο Μεξικό, οι αγγλο-γάλλοι εξαφάνισαν τους Ινδιάνους της Βόρειας Αμερικής, με τις νεοφερμένες αρρώστιες και τις άγνωστες επιδημίες να ολοκληρώνουν το ζοφερό έργο του μαζικού αφανισμού του ντόπιου πληθυσμού. Εκατοντάδες φυλές εξολοθρεύτηκαν και εκατομμύρια άνθρωποι εξοντώθηκαν, με τον σημερινό πληθυσμό των απογόνων αυτών των φυλών να ζει διασκορπισμένος εδώ κι εκεί. Η πλούσια ανθρωπογεωγραφία της Αμερικής χάθηκε ωστόσο για πάντα…
«Κλεμμένες γενιές» των Αβορίγινων
Οι Αβορίγινες περιλαμβάνονται στις πλέον αρχαίες φυλές του πλανήτη μας: πρόσφατα τεστ DNA υπέδειξαν ότι έχουν ασιατική καταγωγή, ενώ η παρουσία τους στην Ωκεανία μετρά περισσότερα από 50.000 χρόνια! Κι όμως, ήταν το 1909 όταν η αυστραλιανή κυβέρνηση εγκαινίασε το αποτρόπαιο μέτρο (που συνεχίστηκε μέχρι και τη δεκαετία του ’70) της απομάκρυνσης των παιδιών από τις οικογένειες των Αβορίγινων. Το ακριβές κίνητρο πίσω από την πράξη αποτελεί μέχρι και σήμερα αντικείμενο διαμάχης. Επισήμως, το μέτρο πάρθηκε για να «προστατευτούν» τα παιδιά από τους «πρωτόγονους» γονείς τους(!), με τις υποθέσεις ωστόσο να κάνουν λόγο για αποτροπή (ή αντιθέτως διευκόλυνση) με τον τρόπο αυτό των επιμειξιών με τους λευκούς αποίκους της Αυστραλίας. Ο σκοπός και στις δύο περιπτώσεις ήταν φυσικά ο αφανισμός της τοπικής κληρονομιάς των Αβορίγινων, κι ενώ οι ιστορικοί ερίζουν ακόμα για το αν πρόκειται για «γενοκτονία» με τη στενή έννοια του όρου, η αυστραλιανή κυβέρνηση ζήτησε επισήμως συγνώμη το 2008 για τις «κλεμμένες γενιές» των παιδιών των πολύπαθων αυτοχθόνων της ηπείρου…
Γενοκτονία των Αρμενίων
Την ώρα που η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν υπεύθυνη για πολυάριθμες και κατάφωρες καταπατήσεις βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων, η χειρότερη στιγμή της ήταν αναμφίβολα η γενοκτονία των Αρμενίων. Ξεκινώντας το 1915, την ώρα που ο υπόλοιπος κόσμος παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα τα φονικά γεγονότα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Οθωμανοί επιδόθηκαν σε θηριωδίες κατά της χριστιανικής μειονότητας των Αρμενίων: μαζικές σφαγές αντρών, βίαιοι εκτοπισμοί γυναικόπαιδων μέσα από την έρημο της Συρίας, ολόκληρα χωριά κάηκαν με τους κατοίκους μέσα, ακόμα και πλοία γεμάτα με Αρμένιους βυθίστηκαν στη Μαύρη Θάλασσα. Και βέβαια ήταν και τα τουλάχιστον 20 στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης που εγκαινιάστηκαν, με μαζικούς θανάτους με τοξικά αέρια να λαμβάνουν χώρα εκτεταμένα, αλλά και πειράματα σε παιδιά από τούρκους γιατρούς. Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 600.000 ως 1,8 εκατομμύρια χαμένες ζωές, αν και ο ακριβής αριθμός παραμένει αντικείμενο ιστορικής έρευνας…
Γενοκτονία των Βοσνίων
Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης είχε ποικίλες κοινωνικο-πολιτικές συνέπειες σε πολλές περιοχές του πλανήτη, καμία ωστόσο περισσότερο καταστροφική από τα ζοφερά γεγονότα που έπληξαν την πρώην Γιουγκοσλαβία. Η διάσπαση της χώρας σε ανεξάρτητα κράτη εκεί στο 1990 θα οδηγούσε σε εθνοκαθάρσεις και βίαιους εκτοπισμούς πληθυσμών. Κι αν ψάχνει κανείς για το χειρότερο δεινό μέσα στα τραγικά γεγονότα και τις φρικαλεότητες που επιδόθηκαν οι αντιμαχόμενες πλευρές, αυτό θα μπορούσε να αναζητηθεί στη νεο-ιδρυμένη Βοσνία, με τον στρατηγό Ράτκο Μλάντιτς και τον στρατό του να δολοφονεί μαζικά χιλιάδες βόζνιους μουσουλμάνους και Σέρβους στην προσπάθεια να «καθαρίσει» την περιοχή. Κι όταν το 1995 επιτεύχθηκε η πολυπόθητη ανακωχή, περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους στην περιοχή, ως αποτέλεσμα εκτελέσεων, πυρκαγιών, βιασμών, ακόμα και δημόσιων αποκεφαλισμών…
Ολοκαύτωμα
Το ολοκαύτωμα των Ναζί, που αποφάσισε να εξαφανίσει από προσώπου γης μεγάλες και ποικίλες ομάδες ανθρώπων, δεν χρειάζεται συστάσεις. Η μελανότερη σελίδα του Β’ Παγκοσμίου και αναμφίβολα από τις ζοφερότερες στα ανθρώπινα χρονικά δεν έχει ίσως όμοιά της με όρους οργάνωσης, μεθοδικότητας και συνέπειας στην εξόντωση. Η χιτλερική «τελευταία λύση στο εβραϊκό ζήτημα», μέσα στο χάος που άφησε ο Α’ Παγκόσμιος τη Γερμανία, μετέτρεψε τη θρησκευτική μειονότητα σε αποδιοπομπαίο τράγο για τα δεινά της χώρας, με το κήρυγμα του μίσους να αφορά βέβαια και σε όσους δεν χωρούσαν στα «ιδεώδη» της άριας φυλής: ρομά, άτομα με ειδικές ανάγκες, ομοφυλόφιλοι, κομμουνιστές και πολιτικοί αντιφρονούντες έπρεπε να αφανιστούν μαζικά για να «λάμψει» το μεγαλείο της αιματοβαμμένης ανώτερης φυλής. Τα υπόλοιπα είναι φυσικά ιστορία, ντροπιαστική ιστορία χωρίς αμφιβολία: ένα τεράστιο δίκτυο θανάτου στήθηκε στην Ευρώπη, με χιλιάδες δομές μεταφοράς και διαλογής ανθρώπων, φάμπρικες εξόντωσης και έρευνες για τον οικονομικότερο τρόπο μαζικού αφανισμού, με τις εκτελέσεις και τους βασανισμούς να μην μπορεί να τους χωρέσει ο νους. Μέχρι το 1945, όταν απελευθερώθηκε και το τελευταίο ναζιστικό κολαστήριο, περίπου 6 εκατομμύρια εβραίοι εξαφανίστηκαν από προσώπου γης, με την ακρίβεια ωστόσο του αριθμού να γνωρίζει ιστορική αμφισβήτηση…
