Η Ελληνική Κλασική Περίοδος είναι, χωρίς αμφιβολία, μία από τις πιο μελετημένες εποχές της ιστορίας. Ο πολιτισμός των Ελλήνων είναι κάτι που θαυμάστηκε όχι μόνο στην εποχή τους αλλά και από τους σύγχρονους ανθρώπους σήμερα.

Από όλες τις διάφορες πόλεις-κράτη και τις περιοχές με επιρροή εντός της Ελλάδας, η Σπάρτη κατάφερε να προσελκύσει το ενδιαφέρον εκατομμυρίων ανθρώπων στη σύγχρονη εποχή.

Γνωστή για την αυστηρή και ιεραρχικά καθοδηγούμενη κοινωνία της, η Σπάρτη ήταν ένα μέρος που ζούσε και ανέπνεε τον πόλεμο.

Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες αναμενόταν να αφιερώσουν τη ζωή τους στη σπαρτιατική πολεμική μηχανή με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Δεν είναι περίεργο γιατί οι Σπαρτιάτες θεωρούνται ακόμη και σήμερα ως μερικοί από τους πιο σκληρούς και γενναίους στρατιώτες που έζησαν ποτέ. Ωστόσο, παρά την πλούσια πολεμική της κουλτούρα και τους συνεχείς πολέμους με τους γείτονές της, πολλοί άνθρωποι εκπλήσσονται όταν ανακαλύπτουν ότι η Σπάρτη δεν διέθετε κανενός είδους αμυντικά τείχη.

Ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1906 από μια ομάδα αρχαιολόγων ότι, στο απόγειό της, η Σπάρτη δεν είχε ποτέ χτίσει τείχη γύρω από την πόλη της. Για να είμαστε σαφείς, τα τείχη τελικά χτίστηκαν γύρω στο 184 π.Χ., αλλά αυτό συνέβη πολύ καιρό μετά την εξασθένιση της σπαρτιατικής δύναμης και επιρροής στην ίδια την Ελλάδα.

Οι λόγοι γι’ αυτό ποικίλλουν, αλλά οι ιστορικοί έχουν πολλές διαφορετικές θεωρίες. Η πρώτη και πιο προφανής είναι ότι οι Σπαρτιάτες θεωρούσαν τους εαυτούς τους τόσο ανώτερους στρατιώτες σε σχέση με τον υπόλοιπο ελληνικό λαό, ώστε ποτέ δεν ένιωσαν να απειλούνται αρκετά ώστε να χτίσουν τείχη. Είναι μια ασφαλής υπόθεση ότι τουλάχιστον μερικοί από τους ηγεμόνες της Σπάρτης ήταν ικανοποιημένοι με το να αφήνουν την άμυνα της πόλης σε μερικές χιλιάδες από τους καλύτερους στρατιώτες τους.

Διάφοροι Σπαρτιάτες αριστοκράτες και ευγενείς έχουν αναφερθεί να λένε ότι μια πόλη με τείχη αποτελούσε προσβολή για κάθε έννοια σπαρτιατικής αξιοπρέπειας και θάρρους. Ένας Σπαρτιάτης ευγενής περιέγραψε κάποτε υποτιμητικά τις περιφραγμένες πόλεις της Αθήνας και της Κορίνθου ως “ωραία καταλύματα για γυναίκες”.

Οι υπόδουλοι εργάτες έκαναν τους φτωχούς μηχανικούς

Μια άλλη κορυφαία εικασία για το γιατί η Σπάρτη δεν είχε τείχη γύρω της ήταν απλά επειδή δεν μπορούσαν να τα κατασκευάσουν. Ενώ δεν χρειάζονται πολλά για να χτιστεί κάποιο είδος οδοφράγματος γύρω από έναν οικισμό, τα ογκώδη πέτρινα τείχη άλλων πόλεων-κρατών απαιτούσαν απίστευτα ποσά σχεδιασμού και πόρων. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι άλλοι Έλληνες της εποχής εκείνης συχνά παρατηρούσαν πόσο φτωχά σχεδιασμένη και κατασκευασμένη ήταν η Σπάρτη ως πόλη. Οι επισκέπτες συχνά παραπονιόντουσαν ότι της έλειπε παντελώς κάθε είδους σωστή οργάνωση και μεγαλοπρεπή μνημεία που συναντούσε κανείς σε άλλες πόλεις.

Δεδομένου ότι κάθε Σπαρτιάτης πολίτης, άνδρας και γυναίκα, αφιέρωνε κάθε πτυχή της ζωής του στον στρατό, δεν υπήρχε χώρος για όσους ήθελαν να γίνουν μηχανικοί ή αρχιτέκτονες. Κάθε τομέας εργασίας που δεν αφορούσε τον πόλεμο αναλάμβανε μια τεράστια τάξη δούλων που ονομαζόταν Είλωτες.

Αποτελώντας την πλειονότητα του σπαρτιατικού πληθυσμού, αυτοί οι Χελότες είχαν φρικτή μεταχείριση, ακόμη και για τα δεδομένα της εποχής τους. Μπορούσαν να σκοτωθούν χωρίς λόγο και δεν είχαν καμία ευκαιρία να απεγκλωβιστούν από τη δουλεία. Ήταν δεμένοι με τη γη στην οποία δούλευαν και συχνά πέθαιναν νέοι από την πολυετή εξαντλητική σωματική εργασία.

Η δουλεία ήταν ακόμα συνηθισμένη στην Αρχαία Ελλάδα, αλλά οι Ελωτές στη Σπάρτη ήταν σίγουρα σε χειρότερη μοίρα από τους συμπατριώτες τους σε άλλες πόλεις-κράτη. Σχεδόν κανένας από αυτούς τους δούλους δεν ανήκε σε κάποιο είδος ειδικευμένου επαγγέλματος και απείχαν πολύ από το να είναι ικανοί να ενορχηστρώσουν οποιοδήποτε είδος δομής πέρα από τα πιο βασικά και συνηθισμένα είδη κτιρίων.

Η γεωγραφία ξαναχτυπά

Το γεγονός ότι δεν υπήρχαν τείχη γύρω από τη Σπάρτη θα μπορούσε επίσης να εξηγηθεί αν αναλογιστεί κανείς τα μέρη όπου οι Σπαρτιάτες έτειναν να διεξάγουν πολέμους και τη γεωγραφική τους θέση. Η Σπάρτη βρίσκεται στο κάτω μέρος της χερσονήσου της Πελοποννήσου. Ένα τμήμα της χώρας που συνδέεται με την υπόλοιπη Ελλάδα μόνο με μια στενή χερσαία γέφυρα που ονομάζεται Ισθμός της Κορίνθου.

Αυτή η γέφυρα ήταν μια εύκολα υπερασπίσιμη θέση, η οποία είχε, πράγματι, το μερίδιό της σε ενισχυμένες θέσεις που επανδρώνονταν από Σπαρτιάτες στρατιώτες. Αυτό το τμήμα του έθνους προτάθηκε ακόμη και ως σημείο συγκέντρωσης μετά την αναπόφευκτη ήττα του θρυλικού βασιλιά Λεωνίδα και των 300 Σπαρτιατών του στη μάχη των Θερμοπυλών.

Όλες οι πιθανές απειλές και οι αντίπαλοι της Σπάρτης υπήρχαν εκτός της Πελοποννήσου και θα έπρεπε είτε να προελάσει ένας στρατός ξηράς μέσω του Ισθμού της Κορίνθου είτε να καταφέρει κάποιο είδος αμφίβιας απόβασης κάπου αλλού. Όπως και να έχει, και οι δύο δυνάμεις εισβολής σε κάθε παράδειγμα θα έπρεπε τελικά να έρθουν αντιμέτωπες με την πιο επίλεκτη πολεμική δύναμη του Αρχαίου Κόσμου.

Πηγές:
1. greekreporter.com
2. perseus.tufts.edu
3. ancientpages.com