Έλληνες, Αρμένιοι, Λιβανέζοι, Παλαιστίνιοι και Ιρακινοί σε καιρούς δύσκολους είχαν βρει στη δοκιμαζόμενη χώρα ένα «λιμάνι»
Ο χρόνος κάνεις κύκλους.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται, ενίοτε και ως φάρσα. Θα μπορούσαν να ειπωθούν πολλά ακόμα αλλά στην περίπτωση της Συρίας τα λόγια είναι φτωχά. Κανείς δεν μπορεί να μείνει ασυγκίνητος μπροστά στο δράμα ενός λαού που από εκεί που τα είχε όλα, πλέον σήμερα δεν έχει σχεδόν τίποτα.
Η Συρία, βλέπετε, δεν ήταν πάντα ένας σωρός από ερείπια. Δεν ήταν πάντα μια χώρα βουτηγμένη στο πένθος και τον πόνο. Κάποτε ήταν το διαμάντι της Μέσης Ανατολής. Μια πλούσια χώρα, οι κάτοικοι της οποίας ζούσαν καλά και ήταν ευτυχισμένοι.
Υπήρχαν και δύσκολες στιγμές για αυτή τη σπουδαία χώρα. Τίποτα, όμως, δεν μπορεί να συγκριθεί με το σημερινό δράμα της. Σήμερα που μετά από σχεδόν εννέα χρόνια εμφύλιας διαμάχης (που ξεκίνησε στ’ απόνερα της Αραβικής Άνοιξης) πλέον έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις με πολλές χώρες αλλά και τους τρομοκράτες του Ισλαμικού Κράτους να «ασελγούν» πάνω στο χιλιοτραυματισμένο της κορμί.
Χιλιάδες νεκροί, εκατομμύρια τραυματίες και εκτοπισμένοι. Εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που έχουν διασκορπιστεί (μέσα από φοβερές δυσκολίες) σε κάθε άκρη της γης.
Αλλά όπως ήδη ειπώθηκε η Συρία δεν ήταν πάντα έτσι. Πολλές φορές στο παρελθόν οι ρόλοι ήταν αντίστροφοι. Η Συρία ήταν αυτή που άνοιγε τις «πόρτες» της για να υποδεχθεί πρόσφυγες από άλλες χώρες. Έλληνες, Αρμένιοι, Λιβανέζοι, Παλαιστίνιοι και Ιρακινοί ήταν μερικοί μόνο από τους λαούς που βρήκαν εκεί ένα προσωρινό (ή και μόνιμο), «λιμάνι» μέχρι να περάσει η μπόρα.
Το διαμάντι της Μέσης Ανατολής
Αυτό που σήμερα ξέρουμε ως Συρία είναι ένας σωρός από ερείπια. Ένα απέραντο νεκροταφείο. Δεν ήταν πάντα έτσι, ωστόσο. Μέχρι και τον Μάρτιο του 2011 ήταν μια χώρα της οποίας οι κάτοικοι (μέσα από δυσκολίες, εννοείται) είχαν ένα επίπεδο ζωής που περισσότερο έμοιαζε με μια δυτική χώρα παρά με μια χώρα της Μέσης Ανατολής.
Φανταχτερή, όμορφη και πολυπολιτισμική η Συρία διάθετε υπέροχες πόλεις με πρώτη και καλύτερη τη σπουδαία Δαμασκό για την οποία ο Μάρκ Τουέϊν έχει γράψει πως «τα παλαιότερα ιστορικά γεγονότα βάσισαν την πλοκή τους στην Δαμασκό. Εάν επιστρέψεις στο θαμπό παρελθόν, θα ανακαλύψεις ότι πάντοτε υπήρχε μια Δαμασκός… Διαφύλαξε τα οστά χιλίων αυτοκρατοριών και, πριν επιλέξει να χαθεί, θα υποδεχθεί τα υπολείμματα μυριάδων ακόμα».
Μεγάλοι κατακτητές πέρασαν από τα χώματά της αφήνοντας ο καθένας το δικό του στίγμα. Ναβουχοδονόσωρ, Μέγας Αλέξανδρος, Σαλαντίν, Μαμελούκοι, Σταυροφόροι. Αρχαίες εκκλησίες, πέτρινα κάστρα χτισμένα από τους Σταυροφόρους, αναρίθμητες αρχαιότητες, ιστορικές αγορές, όλα τους μάρτυρες μιας ιστορίας που μετρά πάνω από 5.000 χρόνια!
Η ανεκτίμητη πολιτιστική κληρονομιά της Συρίας αντανακλά ένα μωσαικό πολιτισμών. Βαβυλώνιοι, Ασσύριοι και Χετταιοί, Έλληνες, Σασσανίδες, Πέρσες, Ρωμαίοι και Άραβες που δημιούργησαν τις πρωτεύουσες των αυτοκρατοριών τους σε διάφορες Συριακές πόλεις. Το ίδιο έπραξαν αργότερα τόσο οι Ευρωπαίοι Σταυροφόροι που άφησαν πίσω τους επιβλητικά κάστρα όσο και η Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Ελάχιστα, πλέον, απ’ όλα αυτά έχουν μείνει όρθια…
Το δράμα της προσφυγιάς το ίδιο αλλά το δρομολόγιο αντίστροφο
Η μόνιμη επωδός των ξενοφοβικών ή γενικότερα όσων δεν θέλουν στις χώρες τους να πηγαίνουν πρόσφυγες είναι πως «θα έπρεπε να μείνουν στη χώρα τους και να πολεμήσουν». Εύκολο να το λέει αυτό κάποιος από την ασφάλεια του καναπέ του. Εύκολο ακόμα κι αν οι πρόγονοί του είχαν ακολουθήσει το αντίστροφο δρομολόγιο. Αυτό, δηλαδή, της προσφυγιάς προς μια χώρα που θα τους πρόσφερε ασφάλεια.
Και η Συρία είναι μια από τις χώρες (όπως και η Ελλάδα) που όχι μία, ούτε δυο αλλά πολλές φορές άνοιξε τις «πόρτες» της για να υποδεχθεί και να φιλοξενήσει καραβάνια προσφύγων που χώρεσαν ότι πρόλαβαν από το βιός τους σε μερικές βαλίτσες και έφυγαν από τον τόπο τους.
Αρχικά η Συρία στη σύγχρονη ιστορία της έχει υποδεχθεί πρόσφυγες από γειτονικές μουσουλμανικές χώρες. Από την Παλαιστίνη το 1948 και το 1967 όταν το Ισραήλ εξαπολούσε δυο από τις πιο βάρβαρες επιδρομές του. Μέχρι και που ξεκίνησε ο πόλεμος στη Συρία, ένας από τους πιο γνωστούς προσφυγικούς καταυλισμούς ήταν αυτός του Γιαρμούκ στη Δαμασκό. Εκεί μεγάλωσαν εκατοντάδες Παλαιστίνιοι οι οποίοι αναγκάστηκαν να φύγουν ως πρόσφυγες από τη χώρα που οι γονείς τους είχαν πάει ως πρόσφυγες!
Τη δεκαετία του ‘90 το «διαμάντι της Μέσης Ανατολής» είχε υποδεχθεί δυο ακόμα μεγάλα προσφυγικά κύματα. Το πρώτο ήταν λίγο μετά τον Αύγουστο του 1990 από το Κουβέιτ όταν ξεκίνησε η «καταιγίδα της Ερήμου». Το οξύμωρο, μάλιστα, σε αυτή την περίπτωση είναι πως η Συρία υποδεχόταν τους πρόσφυγες την ίδια ώρα που με μια δύναμη 16.000 ανδρών συμμετείχε στην αναπτυχθείσα εκεί υπό τις ΗΠΑ «Διεθνή Συμμαχία»!
Τον Απρίλιου του 1996 όταν το Ισραήλ χτύπησε το Λίβανο με σφοδρούς βομβαρδισμούς στο πλαίσιο της επιχείρησης «Σταφύλια της Οργής», πάλι η Συρία υποδέχθηκε το μεγαλύτερο μέρος των προσφύγων που προσπάθησαν να φύγουν μακριά από την εμπόλεμη περιοχή.
Χιλιάδες πρόσφυγες από το Λίβανο υποδέχθηκε η Συρία και το 2006 (μόλις πέντε χρόνια πριν ξεσπάσει ο καταστροφικός εμφύλιος πόλεμος που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα) κατά τη διάρκεια της ένοπλης σύγκρουσης της Χεζμπολάχ με το στρατό του Ισραήλ.
Το ίδιο είχε γίνει και το 2003 όταν Ιρακινοί πρόσφυγες έφυγαν από τη χώρα τους για να βρουν ένα καλύτερο αύριο πρώτα στη Συρία και μετά όπου τους έβγαζε η μοίρα και ο δρόμος.
Έλληνες και Αρμένιοι που βρήκαν καταφύγιο στη Συρία
Αλλά δεν ήταν μόνο αραβικοί λαοί που έβρισκαν καταφύγιο στην πάντα φιλόξενη Συρία. Ήταν και Έλληνες αλλά και Αρμένιοι. Όπως και τώρα, έτσι και τότε: βάρκες, πνιγμοί στη θάλασσα, βαγόνια τρένων ασφυκτικά γεμάτα, καταυλισμοί, στερήσεις. Μόνο η κατεύθυνση της διαδρομής άλλαξε. Τότε οι ανθρώπινες ροές κατευθύνονταν από την Ελλάδα προς τη Συρία, τώρα κινούνται από εκεί προς τα εδώ.
Όπως αναφέρει ο Onur Yildirim, στο «Diplomacy and Displacement: Reconsidering the Turco-Greek Exchange of Populations, 1922-1934». στη Συρία ζήτησαν καταφύγιο σε διάφορες πόλεις, τουλάχιστον 17.000 Έλληνες της Μικράς Ασίας!
Παραθέτει μάλιστα ένα τηλεγράφημα (με ημερομηνία 31 Μαΐου του 1923) του προέδρου της Επιτροπής των Ελλήνων Προσφύγων στο Χαλέπι προς το υπ. Εξωτερικών της Ελλάδας, ο οποίος ζητά να μην επιτραπεί σε άλλους Μικρασιάτες να καταφύγουν εκεί αφού «έχει καταστεί αδύνατο να δεχτεί περισσότερους πρόσφυγες».
Όπως και Σύροι πρόσφυγες σήμερα δεν θέλουν να παραμείνουν στην Ελλάδα, οι Μικρασιάτες πρόσφυγες το 1923 δεν ήθελαν να είναι στη Συρία. Ήθελαν να φτάσουν στην Ελλάδα, μια χώρα που οι περισσότεροι δεν είχαν δει ποτέ αλλά ήλπιζαν ότι τουλάχιστον εκεί θα βρίσκονταν εκτός κινδύνου.
Ειδικότερα, μάλιστα, όσον αφορά την παρουσία Ελλήνων στη Συρία θα πρέπει να ειπωθεί πως αυτή σχεδόν στην ολότητά της ήταν στο -μαρτυρικό, σήμερα- Χαλέπι. Σε αυτή την περιοχή από το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μετά αρχίζει να αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός των Χριστιανών Ορθοδόξων και αυτό κατά κύριο λόγο οφείλεται στους πρόσφυγες που επέζησαν από τις γενοκτονίες στην Κιλικία και τη Νότια Τουρκία.
Μεγάλος αριθμός Ελλήνων Ορθοδόξων έφτασε στο Χαλέπι από το σαντζάκιο της Αλεξανδρέττας, μετά την προσάρτηση του σαντζάκιου από την Τουρκία. Αυτή ήταν και η δεύτερη μεγάλη φυγή Ελλήνων με προορισμό τη Συρία, κατά τον 20ο αιώνα.
Οι Τούρκοι ακολουθώντας τακτική εθνοκάθαρσης άλλαξαν την πληθυσμιακή σύνθεση της Αλεξανδρέττας. Μέχρι τα τέλη του 1940, 48.000 κάτοικοι εγκαταλείπουν τις εστίες τους και καταφεύγουν στο Λίβανο και τη Συρία. Μεταξύ αυτών και 11.000 με 12.000 ήταν Έλληνες, ενώ 26.000-27.000 ήταν Αρμένιοι. Οι περισσότεροι Έλληνες βρήκαν καταφύγιο , όπως ήδη ειπώθηκε, στο Χαλέπι αλλά και στη Δαμασκό.
