Η πανδημία του AIDS έχει τις ρίζες της στην πόλη Κινσάσα της σημερινής Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, απ’ όπου ξεκίνησε τη δεκαετία του ‘20, αναφέρουν επιστήμονες από το Βέλγιο και τη Βρετανία.

Οι επιστήμονες βασίζουν το συμπέρασμά τους στην ανάλυση δειγμάτων του γενετικού υλικού του ιού HIV που προκαλεί τη νόσο.

Όπως γράφουν στην επιθεώρηση «Science» οι επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και το Πανεπιστήμιο του Leuven, η Κινσάσα παρουσίαζε εκείνη την εποχή τον «ιδανικό συνδυασμό» πληθυσμιακής ανάπτυξης, αγοραίου έρωτα και μετακίνησης του πληθυσμού μέσω σιδηροδρόμων, που επέτρεψε την εξάπλωση του ιού.

Ρόλο έπαιξε επίσης η χρήση μη αποστειρωμένων συρριγγών στις κλινικές υγείας της εποχής (σ.σ. η αποστείρωσή τους καθιερώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960).

Η πανδημία του AIDS ξέσπασε στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και έως σήμερα έχει μολύνει σχεδόν 75 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, κοστίζοντας τη ζωή στα σχεδόν 36 εκατομμύρια από αυτούς, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).

Η υποσαχάριος Αφρικής παραμένει η περιοχή του κόσμου με τα περισσότερα κρούσματα. Υπολογίζεται ότι σχεδόν 1 στους 20 ενήλικες είναι φορείς του ιού HIV, αναλογία που αντιπροσωπεύει το 71% του συνολικού αριθμού των φορέων σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.

Οι ρίζες του ιού, όμως, παρέμεναν έως σήμερα αντικείμενο διαμάχης στην επιστημονική κοινότητα.

Το μυστήριο θέλησαν να επιλύσουν οι βρετανοί και βέλγοι επιστήμονες, οι οποίοι προσπάθησαν να δημιουργήσουν το «γενεαλογικό δέντρο» του ιού για να βρουν τους πιο μακρινούς προγόνους του.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον δρα Όλιβερ Πάιμπας, καθηγητή Εξέλιξης & Λοιμωδών Νοσημάτων στην Οξφόρδη, ανέλυσαν τις μεταλλαγές στο γονιδίωμα του ιού HIV και τις ταξινόμησαν χρονικά.

Και αυτό, διότι κάθε φορά που συμβαίνει μία μεταλλαγή, αφήνει ένα «αποτύπωμα» που δεν μπορεί να εξαλειφθεί.

«Διαβάζοντας» την αλληλουχία αυτών των μεταλλαγών, οι επιστήμονες κατέγραψαν την πορεία του ιού HIV στο πέρασμα του χρόνου – και έφτασαν στην δεκαετία του ’20 και στην πόλη Κινσάσα.

Ο HIV αποτελεί μεταλλαγμένη μορφή του αντίστοιχου ιού ανοσοανεπάρκειας των χιμπαντζήδων (simian immunodeficiency virus – SIV), ο οποίος πιστεύεται ότι πέρασε στους ανθρώπους μέσω της επαφής με το μολυσμένο κρέας των σκοτωμένων ζώων.

Τη δεκαετία του 1920 (και έως το 1966), η Κινσάσα λεγόταν Λέοπολντβιλ και αποτελούσε τμήμα του Βελγικού Κονγκό.

«Ήταν μία πολύ μεγάλη και ταχύτατα αναπτυσσόμενη πόλη, που προσέλκυε τεράστιους αριθμούς εργατών, οι οποίοι διατάραξαν την ισορροπία των δύο φύλων», είπε ο δρ Πάιμπας.

«Οι άντρες σύντομα έγιναν διπλάσιοι από τις γυναίκες, με συνέπεια να αναπτυχθεί γρήγορα το εμπόριο του σεξ και να αυξηθεί κατακόρυφα η συχνότητα των σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων, όπως καταδεικνύουν τα ιατρικά αρχεία της εποχής».

Επιπλέον, «για την αντιμετώπιση αυτών των νοσημάτων λογικά θα χρησιμοποιούνταν όσα ιατρικά μέσα είχαν στη διάθεσή τους οι γιατροί της εποχής – και σε αυτά τα μέσα συμπεριλαμβάνονται οι ενέσεις».

Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα εκείνης της εποχής ήταν η μαζική χρήση του σιδηροδρόμου.

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’40, σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι είχαν χρησιμοποιήσει τα τραίνα της Κινσάσα, με αποτέλεσμα ο ιός να βρεθεί σύντομαστην γειτονική πόλη Μπράζαβιλ και στην επαρχία εξορύξεων Κατάνγκα.

Η ανάπτυξη της Κινσάσα διήρκησε λίγες δεκαετίες, αλλά όταν τελείωσε ο ιός είχε ήδη αρχίσει να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο, καταλήγουν οι ερευνητές.