Η κλινική δοκιμή είναι μια ερευνητική μελέτη με εθελοντές, μέσω της οποίας δοκιμάζονται νέοι τρόποι πρόληψης, ανίχνευσης, διάγνωσης ή θεραπείας ασθενειών και τεστάρονται η ασφάλεια και αποτελεσματικότητα.
Η ανάπτυξη εμβολίων είναι συνήθως μια μακρά και δαπανηρή διαδικασία λόγω των καθυστερήσεων που προκαλούνται από την υποβολή αίτησης χρηματοδότησης, την ηθική έγκριση, την πρόσληψη εθελοντών, τη διαπραγμάτευση με κατασκευαστές και την αύξηση της παραγωγής.
Ωστόσο, στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης της πανδημίας Covid-19, επιτεύχθηκε η παραγωγή τους σε χρόνο ρεκόρ, ένα έτος σχεδόν μετά την έναρξη των κλινικών δοκιμών.
Η αστραπιαία ταχύτητα παραγωγής τους προκάλεσε, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε, δυσπιστία σε πολλούς σχετικά με την ασφάλεια των εμβολίων. Ο φόβος ότι λόγω της ταχύτητας παραγωγής τους, μπορεί να παρακάμφθηκαν ορισμένα πρωτόκολλα ασφαλείας, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία όσων εμβολιαστούν, διοχετεύεται καθημερινά με κάθε λογής ύφος στα social media.
Το αποτέλεσμα αυτού ήταν να βρεθεί η επιστημονική κοινότητα αντιμέτωπη, όχι μόνο με μια πανδημία, αλλά και με μια «επιδημία» παραπληροφόρησης.
Πολλοί από τους αρνητές των εμβολίων επικαλούνται τον εξαιρετικά περιορισμένο χρόνο διάρκειας των κλινικών δοκιμών, υποστηρίζοντας ότι σε περιπτώσεις προγενέστερων εμβολίων, αυτές διήρκεσαν έως και 10 χρόνια. Εξακολουθούν κοινώς να εθελοτυφλούν, αψηφώντας ότι αυτό που συνέβη για την καταπολέμηση του Sars-CoV-2 είναι απολύτως πρωτοφανές.
Από την πρώτη στιγμή του ξεσπάσματος της πανδημίας, οι εταιρείες ανακοίνωσαν την έναρξη κλινικών δοκιμών για την ανάπτυξη εμβολίων, ενώ οι κυβερνήσεις των περισσότερων χωρών, αλλά και διεθνείς οργανισμοί και θεσμοί όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, ανακοίνωσαν προκαταβολικά συμφωνίες με τις εταιρείες ώστε να προμηθευτούν τα εμβόλια αμέσως μόλις είναι διαθέσιμα και σε ποσότητες ικανές να καλύψουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
Προέβλεψαν, δε, ακόμα και τους όρους μεταφοράς των ποσοτήτων αυτών, προκειμένου να μη χαθεί χρόνος. Όλα αυτά συνέβησαν προτού ακόμα δοθεί έγκριση αδειοδότησης, με μεγάλο οικονομικό ρίσκο για τις εταιρίες (π.χ. ο κολοσσιαίος αμερικανικός φαρμακευτικός όμιλος Merck απέτυχε στην ανάπτυξη εμβολίων) και τις κυβερνήσεις που χρηματοδότησαν την παραγωγή, αλλά και τις εταιρείες.
Με αυτόν τον τρόπο – τις κυβερνήσεις και τα χρηματοδοτικά σώματα δηλαδή να ενώνουν τις δυνάμεις τους για να παρακαμφθούν οικονομικά και γραφειοκρατικά εμπόδια – οι εξελίξεις δρομολογήθηκαν ταχύτατα.
Επιπρόσθετα, η κατασκευή εμβολίων σε τεράστια κλίμακα συνέβαινε παράλληλα με τις κλινικές δοκιμές για την επιτάχυνση της παραγωγής, ενώ επιστήμονες, διοικητικά συμβούλια δεοντολογίας, κατασκευαστές και ρυθμιστικοί φορείς συνασπίστηκαν και συνέπλευσαν σε ένα και μόνο στόχο: την όσο το δυνατόν ταχύτερη έγκριση των εμβολίων, πάντα συνοδεία των απαραίτητων πρωτόκολλων ασφαλείας στη φάση των κλινικών δοκιμών.
Προτού δοθεί οποιοδήποτε εμβόλιο στον πληθυσμό, πρέπει να υποβληθεί σε 3 φάσεις κλινικών δοκιμών. Όπως όλα τα φάρμακα, τα εμβόλια υποβάλλονται σε εκτεταμένες κλινικές δοκιμές, όπου χορηγούνται και παρακολουθούνται σε ομάδες εθελοντών.
Ο ένας λόγος που κατέστη εφικτό να ολοκληρωθούν τόσο γρήγορα οι κλινικές δοκιμές είναι ότι από την πρώτη στιγμή ήταν εξασφαλισμένοι οι τεράστιοι πόροι που απαιτούνται. Και ο άλλος ότι υπήρξε τεράστια προθυμία από εθελοντές για συμμετοχή σε αυτές.
Πράγματι, σε περιπτώσεις προηγούμενων εμβολίων οι δοκιμές, ειδικά εκείνες τις φάσης 3, ήταν ιδιαίτερα χρονοβόρες. Δεν είναι καθόλου εύκολο να συγκεντρωθούν σε μικρό χρονικό διάστημα 40.000 ανθρώπους. Χρειάζονται πολλά χρήματα και η κατάλληλη καμπάνια για να προθυμοποιηθούν αυτοί οι εθελοντές.
Στην περίπτωση της Covid-19, η καμπάνια ήταν… περιττή, ενώ τα χρήματα δεν υπήρξαν ποτέ εμπόδιο. Αν υπήρχαν αυτές οι δύο συνθήκες και για προηγούμενα εμβόλια, καμία κλινική δοκιμή δεν θα διαρκούσε, όχι 10 χρόνια, αλλά ούτε καν δύο.
Κατά τη διάρκεια των κλινικών δοκιμών για τα εμβόλια Covid-19 ακολουθήθηκαν πλήρως όλες οι κανονιστικές διαδικασίες ασφάλειας, όπως για οποιοδήποτε άλλο εμβόλιο ή φάρμακο.
Κανένα εμβόλιο δεν είναι 100% ακίνδυνο ή ομοίως 100% αποτελεσματικό. Ωστόσο, οι ισχυρές διαδικασίες αδειοδότησης και οι δοκιμές ασφάλειας διασφαλίζουν ότι τα οφέλη των εμβολίων που χορηγούνται υπερτερούν κατά πολύ των κινδύνων.
