Η συσσώρευση λίπους στο συκώτι είναι ως ένα βαθμό φυσιολογική. Αν όμως η ποσότητα του λίπους αναλογεί σε περισσότερο από το 5-10% του συνολικού βάρους του ήπατος, τότε μιλάμε πλέον για λιπώδη νόσο του ήπατος.
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η πάθηση αυτή οφείλεται στην κατάχρηση αλκοόλ (ALD). Ωστόσο, υπάρχει και μια δεύτερη μορφή της πάθησης που ονομάζεται μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD) και δεν οφείλεται στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.
Η συσσώρευση λίπους στο συκώτι μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές, ειδικότερα αν εκδηλωθεί φλεγμονή ή εκτενής βλάβη στο συκώτι.
Στην περίπτωση της NAFLD το συκώτι μπορεί να διογκωθεί και, με την πάροδο του χρόνου, τα ηπατικά κύτταρα να αντικατασταθούν από ουλώδη ιστό.
Το φαινόμενο αυτό είναι ευρύτερα γνωστό ως κίρρωση του ήπατος. Καθώς το συκώτι δυσλειτουργεί, μπορεί να εκδηλωθεί ηπατική ανεπάρκεια ή καρκίνος στο συκώτι ή ακόμη και να χάσει πρόωρα τη ζωή του ο ασθενής.
Εκτός από βασικό παράγοντα της κίρρωσης, η NAFLD συμβάλλει επίσης στην καρδιοπάθεια σε υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα.
Η λιπώδης νόσος του ήπατος μπορεί να μη συνοδεύεται από συμπτώματα, ειδικότερα στα πρώτα στάδια. Υπάρχουν όμως μερικές γενικότερες ενδείξεις που φανερώνουν το πρόβλημα:
– υπερβολική κόπωση
– ανεξήγητη απώλεια βάρους ή μειωμένη όρεξη
– γενικευμένη αδυναμία
– ναυτία
– σύγχυση, δυσκολία συγκέντρωσης
Μερικά ακόμη συνοδά συμπτώματα είναι τα εξής:
– πόνος στην κοιλιακή χώρα
– οίδημα
– αποχρωματισμός του δέρματος, συνήθως στο λαιμό και τις μασχάλες
Στεατοηπατίτιδα: Το δεύτερο στάδιο της λιπώδους νόσου
Η λιπώδης νόσος του ήπατος, ωστόσο, μπορεί να εξελιχθεί σε στεατοηπατίτιδα, μία χρόνια φλεγμονή του ήπατος με ίνωση (ουλές) που μπορεί να καταλήξει σε κίρρωση ή/και καρκίνο.
Το ποιοι πάσχοντες από λιπώδες ήπαρ θα εξελιχθούν σε στεατοηπατίτιδα και ποιοι όχι, παραμένει άγνωστο, γι’ αυτό και όλοι πρέπει να υποβάλλονται τακτικά σε προληπτικό τσεκ απ, για να εξακριβωθεί εάν έχει διαταραχθεί η ηπατική λειτουργία τους.
Όταν η μη αλκοολική λιπώδης διήθηση του ήπατος έχει εξελιχθεί σε στεατοηπατίτιδα, οι διατροφικές ανάγκες του ασθενούς αλλάζουν ριζικά.
Αναλυτικότερα, στους ασθενείς συνιστάται:
1. Να μειώσουν το συνολικό λίπος, τα κορεσμένα λιπαρά (είναι κυρίως ζωικής προελεύσεως) και τη χοληστερόλη που προσλαμβάνουν από τυριά, κρέατα, αυγά και γλυκά.
2. Να επιλέγουν ελαιόλαδο, αλλά κι αυτό με μέτρο
3. Να μαγειρεύουν υγιεινά (να προτιμούν κυρίως βραστά και ψητά πιάτα).
4. Να κάνουν μικρά και συχνά γεύματα (τέσσερα έως έξι την ημέρα, αντί για τα τρία κύρια γεύματα που συνιστώνται)
5. Να τρώνε άφθονα φρούτα και λαχανικά
6. Να πίνουν άφθονα υγρά, αλλά να αποφεύγουν το αλκοόλ και να μην κάνουν κατάχρηση καφεΐνης
7. Να τρώνε αργά το βράδυ ένα σνακ με υδατάνθρακες
8. Να προσέχουν τις θερμίδες τους και, αν έχουν περιττά κιλά, να αποκτήσουν και να διατηρήσουν φυσιολογικό βάρος
9. Να μην τρώνε πολύ αλάτι, ούτε πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα.
Στην πραγματικότητα, αναλόγως με την ομάδα τροφίμων θα πρέπει να αποφεύγουν:
– Ομάδα ψωμιού: Τα προϊόντα που περιέχουν γάλα και λίπος (λ.χ. πίτες, γλυκά, τηγανίτες, ζυμαρικά με αυγά, δημητριακά με λίπος, κρουασάν, αρτοσκευάσματα με αυγά και βούτυρο κ.λπ.).
– Ομάδα λίπους: Βούτυρο, μαγιονέζα, ζωικό λίπος, ζωμός κρέατος, λιπαρές σούπες, ελιές.
– Ομάδα κρέατος: Λιπαρά κρέατα, αλλαντικά, λουκάνικα, μπέικον, κρόκοι αυγών, εντόσθια (νεφρά, συκώτι, μυαλά), παχιά ψάρια όπως σαρδέλες, σολομός, θαλασσινά, παστά.
– Ομάδα γάλακτος: Πλήρες γάλα, γιαούρτια με περιεκτικότητα σε λιπαρά πάνω από 2%, λιπαρά τυριά, τυριά σε κρέμα, πλήρες σοκολατούχο γάλα, σοκολάτα ή γλυκά με σοκολάτα, παγωτά, κρέμα γάλακτος.
– Ομάδα λαχανικών: Λαχανικά με κρέμα ή λίπος/λάδι.
– Τρόφιμα με ζάχαρη ή απλά σάκχαρα (μέλι, μαρμελάδα κ.τλ.)
Αντιθέτως, πρέπει να καταναλώνουν:
Ομάδα ψωμιού: Λευκό ψωμί ή σικάλεως, φρυγανιές, παξιμάδια, ρύζι καλοβρασμένο, πατάτες βραστές, πατάτες φούρνου, ζυμαρικά, κράκερ και μπισκότα χωρίς γάλα ή λίπος (να διαβάζετε τις ετικέτες τους). Τα όσπρια πρέπει να είναι σε σαλάτα στραγγισμένα (όχι σε σούπα), τα ζυμαρικά al dente, το ρύζι τύπου μπασμάτι ή κίτρινο Αμερικής.
Ομάδα κρέατος: Κρέας μετά από αφαίρεση του ορατού λίπους (άλιπο μοσχαρίσιο, άλιπο χοιρινό δηλαδή χοιρινό ψαρονέφρι), άλιπα ψάρια (όπως βακαλάος, λυθρίνι, γλώσσα, μπαρμπούνι), κοτόπουλο (χωρίς πέτσα) ή γαλοπούλα, αυγά (να προτιμάτε το ασπράδι).
Ομάδα λίπους: Κατά προτίμηση ελαιόλαδο, αλλά και αυτό με μέτρο.
Ομάδα γάλακτος: Πλήρως αποβουτυρωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα (επομένως γάλα και γιαούρτι με 0% λιπαρά) και τυριά με πολύ χαμηλά λιπαρά (τυρί τύπου κότατζ).
Ομάδα λαχανικών: Λαχανικά φρέσκα, κατεψυγμένα ή σε κονσέρβα, χωρίς λίπη και λάδια. Προτιμήστε κολοκυθάκια βραστά, τομάτα χωρίς φλούδα και σπόρια, καρότα καλά βρασμένα.
Ομάδα φρούτων: Φρούτα φρέσκα ή σε κομπόστα (σπιτική, χωρίς σιρόπι), φυσικοί χυμοί και μαρμελάδες (χωρίς σπόρια).
