Η κολπική μαρμαρυγή είναι η πιο συχνή αρρυθμία των ενηλίκων και συνηθισμένη αιτία εγκεφαλικού επεισοδίου και καρδιακής ανεπάρκειας.

Υπολογίζεται ότι το 0,5% του παγκόσμιου πληθυσμού (ή 34,57 εκατομμύρια άνθρωποι) πάσχουν από αυτήν. Ο αριθμός τους είναι αυξημένος κατά 33% σε σύγκριση με εκείνον που ίσχυε πριν από δύο δεκαετίες.

Η αρρυθμία αυτή είναι συχνότερη στις ανεπτυγμένες χώρες, αν και τελευταία παρατηρείται αύξηση των περιστατικών και στις μεσαίου εισοδήματος χώρες.

Οι πιθανότητες να εκδηλώσει κάποιος κολπική μαρμαρυγή αυξάνονται σε συνάρτηση με ορισμένους παράγοντες, όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η υπέρταση και η παχυσαρκία. Μελέτες έχουν δείξει πως όσοι διαθέτουν έστω και έναν παράγοντα κινδύνου έχουν έως και μία στις τρεις πιθανότητες να εκδηλώσουν την καρδιακή αρρυθμία μετά τα 55 τους χρόνια.

Στην Ελλάδα το ποσοστό ασθενών με κολπική μαρμαρυγή εκτιμάται στις 200.000 στον γενικό πληθυσμό. Υπολογίζεται ότι ευθύνεται για το 25% του συνολικού ποσοστού των ισχαιμικών αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, τα οποία έχουν κατά κανόνα βαρύτερη κλινική εικόνα, αναφέρει ο Χαράλαμπος Κοσσυβάκης, διευθυντής Ηλεκτροφυσιολογίας και Βηματοδότησης του Metropolitan Hospital.

Τέσσερις τύποι

Η κολπική μαρμαρυγή δεν είναι μία ενιαία διαταραχή, αλλά έχει τέσσερις τύπους. Αυτοί είναι:

• Η παροξυσμική: Η αρρυθμία έρχεται και φεύγει, διαρκώντας από λεπτά μέχρι ώρες, χωρίς να υπάρχει κάποια θεραπευτική παρέμβαση. Δεν ξεπερνά τις 7 ημέρες.
• Η εμμένουσα: Η αρρυθμία διαρκεί συνεχόμενα πάνω από 7 ημέρες. Χρειάζεται θεραπευτική παρέμβαση για να σταματήσει.
• Η χρονίως εμμένουσα: Η αρρυθμία διαρκεί χωρίς διακοπή για περισσότερο από 1 έτος
• Η μόνιμη: Η αρρυθμία είναι μόνιμη και καμία περαιτέρω προσπάθεια δεν επιχειρείται για να διορθωθεί

Πώς προκαλείται

Η καρδιά που αποτελείται από τέσσερις κοιλότητες: δύο κόλπους (δεξιό και αριστερό) στο άνω τμήμα και δύο κοιλίες (δεξιά και αριστερά) στο κάτω τμήμα της. Λειτουργεί με ηλεκτρικό ρεύμα το οποίο παράγεται από εξειδικευμένο κέντρο στον δεξιό κόλπο της καρδιάς. Το ρεύμα μεταφέρεται σε όλα τα σημεία της καρδιάς μέσω ειδικού αγωγού (λέγεται δεμάτιο του His).

Αυτό το εξειδικευμένο κέντρο, ο φυσικός «βηματοδότης» της καρδιάς, ονομάζεται φλεβόκομβος. Ο φλεβόκομβος εξασφαλίζει ότι η καρδιά θα πάλλεται ρυθμικά και όσο γρήγορα χρειάζεται, αναλόγως με τη δραστηριότητα που έχουμε κάθε στιγμή.

Στους ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή, τον ρόλο του «βηματοδότη» προσπαθούν να αναλάβουν ταυτοχρόνως πολλαπλά άλλα σημεία των δύο κόλπων της καρδιάς. Το επακόλουθο είναι να γίνεται χαοτικός, ακανόνιστος και γρήγορος ο ρυθμός της καρδιάς, επισημαίνει ο Χ.Κοσσυβάκης.

Ποια είναι τα συμπτώματα

Τα συνήθη συμπτώματα που προκαλεί η χαοτική αυτή κατάσταση είναι:

• Κόπωση
• Αίσθημα παλμών («φτερουγίσματα» της καρδιάς)
• Ζάλη
• Δυσκολία στην αναπνοή
• Πόνος στο στήθος
• Πιο σπάνια λιποθυμία

«Πρέπει να αναφερθεί ότι ένα ποσοστό ασθενών μπορεί να μην παρουσιάζουν ιδιαίτερα συμπτώματα. Σε τέτοιες περιπτώσεις η διάγνωση της αρρυθμίας γίνεται σε τυχαίο ιατρικό έλεγχο», διευκρινίζει ο ειδικός.

Οι ασθενείς αυτοί πάσχουν από την λεγόμενη «σιωπηλή» κολπική μαρμαρυγή και διατρέχουν ενδεχομένως μεγαλύτερο κίνδυνο να εκδηλώσουν αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο σε σύγκριση με όσους έχουν συμπτώματα. Και αυτό, διότι συνήθως δεν λαμβάνουν την αναγκαία φαρμακευτική αγωγή.

Διαγνωστικές εξετάσεις

Όποιος εμφανίζει κάποιο ή κάποια από τα προαναφερθέντα συμπτώματα, πρέπει να συμβουλεύεται τον γιατρό του. Ιδανικά αυτό πρέπει να γίνεται στη διάρκεια του συμπτώματος, ώστε με ένα καρδιογράφημα για διαγνωστεί η αρρυθμία.

Επειδή η αρρυθμία μπορεί να αναπτύσσεται και ύστερα να υποχωρεί, η απουσία κολπικής μαρμαρυγής κατά την διενέργεια του ηλεκτροκαρδιογραφήματος δεν αποκλείει την πιθανότητα να πάσχει ο ασθενής από αυτήν. «Σε αυτή την περίπτωση θα χρειαστεί να γίνει παρακολούθηση με άλλα μέσα (π.χ. 24ωρο Holter ρυθμού). Επιπλέον εξετάσεις που θα χρειασθούν είναι triplex καρδιάς, αιματολογικός έλεγχος, έλεγχος λειτουργίας θυρεοειδούς αδένα», επισημαίνει ο Χ.Κοσσυβάκης.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση

Όταν τελικά διαγνωστεί η κολπική μαρμαρυγή, ο ασθενής θα αρχίσει θεραπεία, η οποία προσαρμόζεται κατά περίπτωση. Η θεραπεία μπορεί να είναι συντηρητική (με φάρμακα) ή επεμβατική. Οι θεραπευτικές επιλογές συμπεριλαμβάνουν κατ’ αρχάς την αντιπηκτική αγωγή.

Αυτή χορηγείται αναλόγως με άλλες, τυχόν συνυπάρχουσες παθήσεις, για να μειωθεί ο κίνδυνος εγκεφαλικού. Οι παθήσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού είναι:

• Η αρτηριακή υπέρταση
• Ο σακχαρώδης διαβήτης
• Η καρδιακή ανεπάρκεια
• Παλαιότερο ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο
• Η αγγειακή νόσος

Αυξημένο κίνδυνο διατρέχουν οι γυναίκες και όσοι έχουν υπερβεί το 65ο έτος ηλικίας. Το αντιπηκτικό φάρμακο «αραιώνει» το αίμα, εμποδίζοντας τη δημιουργία θρόμβων οι οποίοι μπορούν να διαφύγουν από την καρδιά και να αποφράξουν αρτηρίες που δίνουν αίμα στον εγκέφαλο, προκαλώντας εγκεφαλικό.

Στους ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή μπορεί επίσης να χορηγηθεί αντιαρρυθμική αγωγή. Πρόκειται για φάρμακα που εμποδίζουν την εμφάνιση της κολπικής μαρμαρυγής και για φάρμακα που μειώνουν τον καρδιακό παλμό όταν αυτή εκδηλώνεται.

Οι πάσχοντες μπορεί ακόμα να χρειασθούν βελτίωση όλων των παραγόντων που συμβάλλουν στην συχνή εμφάνιση της αρρυθμίας. Μπορεί, λ.χ., να χρειασθούν:

• Ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, του σακχάρου, της χοληστερίνης
• Θεραπεία για παθήσεις και διαταραχές, όπως καρδιακή ανεπάρκεια, στεφανιαία νόσο, υπερθυρεοειδισμό, υπνική άπνοια
• Βελτίωση του τρόπου ζωής (πρέπει να αποφεύγουν την καθιστική ζωή, την κατάχρηση αλκοόλ, να διακόψουν το κάπνισμα, να μειώσουν το υπερβολικό σωματικό βάρος, να γυμνάζονται καθημερινά)

Οι επεμβατικές θεραπείες

Οι ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή μπορεί να χρειασθούν διαδερμική επεμβατική αντιμετώπιση (λέγεται διακαθετηριακή κατάλυση – ablation) εάν:

• Εμφανίζουν έντονα συμπτώματα παρά την αντιαρρυθμική φαρμακευτική αγωγή ή
• Δεν επιθυμούν να λαμβάνουν την αγωγή για μεγάλο χρονικό διάστημα ή
• Παρουσιάζουν παρενέργειες στην φαρμακευτική αγωγή

Η διακαθετηριακή κατάλυση γίνεται από το πόδι. Διαμέσου της μηριαίας φλέβας προωθείται ένα καλώδιο στο εσωτερικό της καρδιάς, το οποίο μέσω θερμότητας ή ψύξης ή παλμών απενεργοποιεί τα σημεία (πνευμονικές φλέβες) που πυροδοτούν την εμφάνιση της αρρυθμίας.

Αποτελεί μια ιδιαίτερα αποτελεσματική και ασφαλή επέμβαση, που εμποδίζει την υποτροπή της αρρυθμίας σε ποσοστό 70% έως 80%. Αντίστοιχα τα αντιαρρυθμικά φάρμακα την μειώνουν σε ποσοστό 30%.

«Η αποτελεσματικότητα της επέμβασης μειώνεται, όσο αυξάνονται τα επεισόδια κολπικής μαρμαρυγής», επισημαίνει ο Χ.Κοσσυβάκης. «Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, ο γιατρός να παραπέμψει εγκαίρως έναν ασθενή με κολπική μαρμαρυγή, κατά το αρχικό στάδιο της αρρυθμίας, όταν αυτή έχει ακόμη παροξυσμικό χαρακτήρα (1-2 επεισόδια)».

Εάν αποτύχουν οι προαναφερθείσες λύσεις για την κολπική μαρμαρυγή και ο ασθενής έχει σημαντικά συμπτώματα ή η καρδιά έχει πολύ αυξημένου παλμούς (σφίξεις), μπορεί να γίνει εμφύτευση βηματοδότη σε συνδυασμό με κατάλυση του δεματίου του His. Σε τέτοια περίπτωση, ο έλεγχος των σφίξεων γίνεται αποκλειστικά από τον βηματοδότη, καθώς εξουδετερώνεται μέσω κατάλυσης ο ειδικός αγωγός ρεύματος της καρδιάς, δηλαδή το δεμάτιο του His. Στο Metropolitan Hospital εφαρμόζονται όλες οι σύγχρονες τεχνικές επεμβατικής αντιμετώπισης με τρισδιάστατη χαρτογράφηση και χρήση υψίσυχνου ρεύματος, κρυοπηξία με μπαλόνι αλλά και την πιο καινοτόμο μέθοδο, την παλμική κατάλυση πεδίου (Pulsed Field Ablation) με υψηλή ασφάλεια και αποτελεσματικότητα.