Ο πρόσφατος σεισμός είναι το αποκορύφωμα μιας έντονης σεισμικής δραστηριότητας εδώ και πάνω από ένα χρόνο στην σεισμογενή Ισλανδία. Μπορεί άραγε να πυροδοτήσει ηφαιστειακές εκρήξεις που «κοιμούνται» εδώ και δεκαετίες;

Τα ηφαίστεια στη νοτιοδυτική Ισλανδία είναι σιωπηλά εδώ και 800 χρόνια, αλλά η περίοδος ανάπαυσης μπορεί σύντομα να τελειώσει: Περισσότεροι από 18.000 σεισμοί έχουν συγκλονίσει την περιοχή σε μόλις κάτι περισσότερο από μια εβδομάδα, με αποτέλεσμα οι επιστήμονες να πιστεύουν ότι θα μπορούσε να είναι το πρελούδιο μιας επικείμενης έκρηξης.

Οι γεωφυσικοί και οι ηφαιστειολόγοι εκτιμούν ότι οι σεισμοί είναι το αποκορύφωμα μιας έντονης σεισμικής δραστηριότητας του τελευταίου ενός έτους και παρόλο που οι περισσότερες από τις δονήσεις διήρκεσαν μόλις μερικά δευτερόλεπτα, με ελαφριούς κλυδωνισμούς, έπληξαν τους κατοίκους στην πρωτεύουσα, το Ρέικιαβικ, μόλις 20 μίλια βόρεια του Χερσόνησος Ρέικιανες όπου έλαβαν χώρα.

«Οι άνθρωποι στο Ρέικιαβικ ξυπνούν και πέφτουν για ύπνο με έναν σεισμό», δηλώνει ο Θόρβαλντουρ Θόρνταρσον, καθηγητής ηφαιστειολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ισλανδίας. «Υπάρχουν πολλοί από αυτούς, και αυτό ανησυχεί τους ανθρώπους, αλλά δεν υπάρχει τίποτα ανησυχητικό, ο κόσμος δεν πρόκειται να καταρρεύσει».

Πάνω σε δύο τεκτονικές πλάκες

Οι σεισμοί είναι συνήθεις στην Ισλανδία καθώς το νησί «κάθεται» σε δύο από τις τεκτονικές πλάκες της Γης, τη Βόρεια Αμερική και την Ευρασιατική, οι οποίες χωρίζονται από μια υποθαλάσσια οροσειρά, το Mid-Atlantic Ridge.

Η κορυφογραμμή εκβάλλει λιωμένο ζεστό πέτρωμα, ή μάγμα, από τα βάθη της Γης, αναγκάζοντας τις πλάκες να εξαπλωθούν και να προκαλέσουν σεισμούς στο νησί.

Οι περισσότεροι από τους σεισμούς, ωστόσο, είναι μικροί και παρατηρούνται μακριά από το Ρέικιαβικ και τις γύρω περιοχές, όπου ζει η πλειονότητα των 368.000 κατοίκων της Ισλανδίας.

Ο Δρ Παλ Έιναρσον, ομότιμος καθηγητής γεωφυσικής στο Πανεπιστήμιο της Ισλανδίας, λέει στους New York Times πως αυτό που συνήθως γοητεύει τους επιστήμονες, τώρα έχει καθηλώσει το μικροσκοπικό έθνος.

«Ποτέ στη διάρκεια της ζωής μου δεν έχω βιώσει τόσους σεισμούς», λέει ο Έιναρσον. «Μιλάμε για αρκετούς από αυτούς σε καθημερινή βάση».

Ο μεγαλύτερος μέχρι στιγμής ήταν ο σεισμός των 5,7 Ρίχτερ της 24ης Φεβρουαρίου.

Από τότε, ακολούθησαν χιλιάδες.

Την Τετάρτη, το Ισλανδικό Μετεωρολογικό Γραφείο μέτρησε περισσότερους από 2.500, ενώ τις πρώτες ώρες της Πέμπτης είχαν ήδη καταγραφεί 800.

Σύμφωνα με τους γεωφυσικούς και τους ηφαιστειολόγους, η σεισμική δραστηριότητα έχει ενταθεί από τον Δεκέμβριο του 2019.

Τον Οκτώβριο του 2020, η πρωθυπουργός της Ισλανδίας Κατρίν Γιακομπσντότιρ διέκοψε για λίγο μια συνέντευξη σε απευθείας σύνδεση όταν έγινε αισθητή μια ακόμη σεισμική δόνηση («Λοιπόν, αυτή είναι η Ισλανδία», είπε, λίγο πριν συνεχίσει).

Παρόμοια δραστηριότητα είχε παρατηρηθεί πριν από τις ηφαιστειακές εκρήξεις στο παρελθόν, και το Ισλανδικό Μετεωρολογικό Γραφείο δήλωσε ότι οι κινήσεις μάγματος είναι μια πιθανή αιτία για τη συνεχιζόμενη δραστηριότητα. Το πρακτορείο προειδοποίησε για πιθανή έκρηξη εντός ημερών ή εβδομάδων.

«Οι δύο τεκτονικές πλάκες απομακρύνονται η μία από την άλλη, και αυτή η κίνηση έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για να έρθει το μάγμα στην επιφάνεια», λέει ο Φράισταϊν Σίγκμουντσον, καθηγητής γεωφυσικής στο Πανεπιστήμιο της Ισλανδίας.

Ο Δρ Έιναρσον από την πλευρά του λέει ότι από τα πέντε ηφαίστεια στην περιοχή Ρέικιανες, το κίνημα μάγματος είχε παρατηρηθεί σχεδόν σε τρία από αυτά από τον Δεκέμβριο του 2019, όταν ξεκίνησε το σεισμικό επεισόδιο. «Ίσως μπαίνουμε σε μια νέα ενεργό περίοδο στη χερσόνησο», πρόσθεσε. «Φαίνεται να υπάρχει τροφή για κάποια έκρηξη».

Μικρό το κακό

Η Ισλανδία έχει περίπου 30 ενεργά ηφαίστεια, αλλά οι ηφαιστειολόγοι λένε ότι μια έκρηξη στο Ρέικιαν δεν θα απειλήσει κατοικημένες περιοχές στη χερσόνησο.

«Μιλάμε περισσότερο για μια έκρηξη διάχυσης, παρά για μια… εκρηκτική έκρηξη», διευκρινίζει ο Δρ Σίγκμουνσον, εξηγώντας ότι η λάβα πιθανότατα θα διαχυθεί φέροντας μικρή εκρηκτική δύναμη.

Προσθέτει εξάλλου ότι οποιαδήποτε δραστηριότητα είναι απίθανο να είναι τόσο ενοχλητική όσο η έκρηξη που συνέβη το 2010, όταν ένα άλλο ηφαίστειο στην Ισλανδία εκτόξευσε μια τεράστια τέφρα που προκάλεσε μία από τις σημαντικότερες διακοπές εναέριας κυκλοφορίας τις δεκαετίες, επηρεάζοντας εκατομμύρια επιβάτες στην Ευρώπη, μερικές για εβδομάδες.

Το μετεωρολογικό γραφείο εκτιμά ότι η ηφαιστειακή δραστηριότητα μπορεί να συμβεί κοντά στο Fagradalsfjall, 20 μίλια νότια του Ρέικιαβικ, ή κοντά στο βουνό Keilir. Εκατοντάδες λάτρεις της παρατήρησης ηφαιστείων έχουν καρφωθεί με ζωντανές κάμερες στην περιοχή, και ένας ιστότοπος με τίτλο «Έχει συμβεί η έκρηξη ακόμα;» τους κρατά ενήμερους. (Μέχρι την Παρασκευή το πρωί η απάντηση ήταν «Nei», δηλαδή «Όχι».

Μεταξύ των πιθανών σεναρίων είναι ότι οι συνεχιζόμενες σεισμικές δραστηριότητες θα μπορούσαν να μειωθούν τις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες, αλλά η χερσόνησος θα μπορούσε επίσης να αντιμετωπίσει περισσότερους σεισμούς, έως και 6,5 μεγέθους.

Εν τω μεταξύ, οι ηφαιστειολόγοι προετοιμάζονται και για την πιθανότητα δεκαετιών αυξημένης δραστηριότητας.

«Οι παλμοί ηφαιστειακής δραστηριότητας στην περιοχή έρχονται περίπου κάθε 800 χρόνια», δήλωσε ο Δρ Θόρνταρσον για τις τελευταίες εκρήξεις στο Ρέικιανες, οι οποίες εκτείνονται από τον 11ο έως τον 13ο αιώνα. «Φαίνεται ότι αυτή η ώρα ήρθε».