Ποιος δεν ξέρει ότι ο Νιλ Άρμστρονγκ ήταν ο πρώτος άνθρωπος στο Φεγγάρι;
Και ποιος δεν έχει δει την Αστερόεσσα στη σεληνιακή επιφάνεια, ως τρανή διακήρυξη της νίκης των ΗΠΑ στην τρελή κούρσα για την κατάκτηση του Διαστήματος;
Ο ψυχροπολεμικός αγώνας όμως της νέας περιπέτειας του ανθρώπου εκτός της γήινης ατμόσφαιρας ήταν σαφώς πολλά περισσότερα από την προσελήνωση και αμφότερες οι αντιμαχόμενες πλευρές μέτρησαν ξακουστές επιτυχίες και εξίσου διαβόητες αποτυχίες.
Κι αν η Ιστορία γράφεται από τον νικητή, οι ένδοξες στιγμές του ρωσικού διαστημικού προγράμματος έχουν περάσει πια στην αφάνεια, λες και οι συνεισφορές των Σοβιετικών ήταν απειροελάχιστες.
Παρά το γεγονός ότι το «κόκκινο» διαστημικό πρόγραμμα καλυπτόταν από την περιβόητη μυστικοπάθεια της ΕΣΣΔ και μέτρησε ουκ ολίγες τραγωδίες, οι επιτυχίες των κοσμοναυτών και των μηχανικών της αξίζουν στα σίγουρα ειδική μνεία…
Πρώτος δορυφόρος
Τον λέγανε Sputnik 1 και δεν ήταν παρά μια ταπεινή σφαίρα 58 εκατοστών που φιλοξενούσε μια απλή ραδιοκεραία. Παρά το γεγονός ότι σήμερα δεν γεμίζει και πολύ το μάτι, ήταν αυτός που πυροδότησε την ψυχροπολεμική τρέλα με την κατάκτηση του Σύμπαντος όταν εκτοξεύτηκε με επιτυχία από το κοσμοδρόμιο του Καζακστάν στις 4 Οκτωβρίου 1957. Ο πρώτος της θρυλικής σειράς των Sputnik μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη και μετέδωσε ραδιοεκπομπές στους πανευτυχείς Γήινους, με τα χαρμόσυνα ραδιοκύματα να φτάνουν μέχρι και τα αυτιά του ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ. Ολοκληρώνοντας 1.440 περιστροφές της Γης στους δύο μήνες που έμεινε στο Διάστημα, ο Sputnik 1 αποδείχθηκε ανεπανάληπτο σοκ για τους Αμερικανούς, καθώς απέδειξε στον πλανήτη ότι μπορεί οι ΗΠΑ να ευλογούσαν τον εαυτό τους ως την πιο τεχνολογικά προωθημένη υπερδύναμη της οικουμένης, οι Σοβιετικοί κατείχαν όμως τώρα την πρωτιά…
Πρώτο ζώο σε τροχιά
Την ώρα που παρερμηνεύεται συχνά ως το πρώτο ζώο στο Διάστημα, η γλυκύτατη Λάικα ήταν στην ουσία το πρώτο ζώο που έμπαινε ποτέ σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας. Το διαστημικό πρόγραμμα των Ρώσων είχε κάνει μεγάλα άλματα κι έτσι από τους δρόμους της Μόσχας η αδέσποτη σκυλίτσα βρέθηκε ξαφνικά στις παρυφές της ατμόσφαιρας! Η επιβάτισσα του Sputnik 2 εκτοξεύτηκε στο Υπερπέραν στις 3 Νοεμβρίου 1957 και άνοιξε τον δρόμο για τις επανδρωμένες αποστολές, καθώς πλέον οι Σοβιετικοί γνώριζαν τον αντίκτυπο του διαστημικού ταξιδιού σε ζωντανούς οργανισμούς. Η Λάικα εκπαιδεύτηκε παρέα με δύο ακόμα αδέσποτα, τις Albina και Mushka, αν και ήταν αυτή που επιλέχθηκε τελικά για την αποστολή που θα την έφερνε εκτός Γης για δυο ωρίτσες. Η Λάικα πέθανε από την υπερθέρμανση της κάψουλας όχι πολύ αργότερα από τη στιγμή που ο Sputnik 2 μπήκε σε τροχιά, μια πληροφορία που αποκαλύφθηκε μάλιστα 45 ολόκληρα χρόνια μετά το τραγικό γεγονός! Μέχρι το 2002, η επίσημη ρωσική γραμμή ήταν ότι η Λάικα είχε επιβιώσει για έξι μέρες μέσα στον Sputnik, πριν εγκαταλείψει τα εγκόσμια από έλλειψη οξυγόνου…
Πρώτες εικόνες από την αθέατη πλευρά του Φεγγαριού
Ήταν χάρη στο διαστημικό πρόγραμμα Luna 3 τον Οκτώβριο του 1959 που απέκτησε ο άνθρωπος τις πρώτες του εικόνες από τη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης: το ορεινό ανάγλυφο της σεληνιακής επιφάνειας απαθανατίστηκε σε 29 χορταστικές φωτογραφίες, που τραβήχτηκαν σε μια περίοδο 40 λεπτών. Οι εικόνες αποκάλυψαν ότι η επιφάνεια της αθέατης πλευράς του Φεγγαριού διέφερε σημαντικά από την πλευρά που κοιτά στη Γη, αν και για το ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής, ήταν άλλη μια εμφατική νίκη των Σοβιετικών έναντι των Αμερικανών…
Πρώτα ζώα που επέστρεψαν από το Διάστημα
Όσο τραγική κι αν ήταν η κατάληξη της Λάικα, οι Σοβιετικοί ήταν έτοιμοι μόλις 3 χρόνια αργότερα να στείλουν ζωντανά πλάσματα σε τροχιά και να τα υποδεχτούν ολοζώντανα και πάλι πίσω στη Γη. Η απίθανη ομάδα των κοσμοναυτών, που απαρτιζόταν από δύο σκυλιά, ένα λαγουδάκι, 42 ποντίκια, δύο αρουραίους, μύγες και μπόλικα φυτά φυσικά, επιβιβάστηκε στον Korabl-Sputnik 2 στις 19 Αυγούστου 1960 και αφέθηκε να γράψει μια από τις πιο χρυσές σελίδες στην κούρσα του Διαστήματος, καθώς είχε καταφέρει αυτό που λογιζόταν αδύνατο: να επιστρέψει με ασφάλεια στα πατρώα χώματα έπειτα από μια γυροβολιά γύρω από τη Γη. Τα δύο σκυλάκια, οι Μπέλκα και Στρέκλα, ήταν φυσικά οι μεγάλοι σταρ του ταξιδιού και απέκτησαν παγκόσμια φήμη που θα ζήλευαν ακόμα και οι ανθρώπινοι συνάδελφοί τους. Ιδιαίτερα η Στρέλκα έμελλε να διαδραματίσει και ρόλο στη διεθνή διπλωματία: ένα από τα έξι κουταβάκια που γέννησε δόθηκε δώρο στην κόρη του αμερικανού προέδρου Τζον Κένεντι το 1961…
Πρώτος άνθρωπος στο Διάστημα
Το όνομα του Γιούρι Γκαγκάριν δεν χρειάζεται συστάσεις, καθώς είναι συνώνυμο της περιπέτειας και της γενναιότητας, όντας ο πρώτος άνθρωπος που μπήκε ποτέ σε τροχιά γύρω από τη Γη μέσα στο επίσης φημισμένο Vostok τον Απρίλιο του 1961. Ως μέλος της ελίτ ομάδας των κοσμοναυτών, ο Γκαγκάριν υποβλήθηκε σε σχεδόν υπεράνθρωπες δοκιμασίες αντοχής, τόσο σωματικής όσο και ψυχολογικής, μιας και το διαστημικό ταξίδι ήταν για τον άνθρωπο έδαφος απάτητο και πρωτόγνωρο. Ο Γκαγκάριν επιλέχθηκε τελικά να πιλοτάρει το διαστημόπλοιο Vostok και το «Πάμε!» που αναφώνησε περιχαρής όταν επιβιβάστηκε στον πύραυλο στο Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ έμελλε να γράψει τη δική του ιστορία, μια ιστορία γενναιότητας και ακραίας τόλμης…
Πρώτη γυναίκα στο Διάστημα
Είναι γεγονός ότι η γυναικεία συμβολή στην κούρσα της κατάκτησης του Διαστήματος έχει περάσει στα ψιλά και στα δύο αντίπαλα διαστημικά προγράμματα, οι Σοβιετικοί απέδειξαν πάντως τις φεμινιστικές τους ευαισθησίες από τις πρώτες μάλιστα στιγμές των επανδρωμένων αποστολών. Μετά των Γκαγκάριν και τον Τίτοφ λοιπόν (ο οποίος έγραψε τη δική του χρυσή σελίδα όντας ο πρώτος άνθρωπος που πέρασε 24 εφιαλτικές ώρες στο Διάστημα), οι Σοβιετικοί ήταν αποφασισμένοι να στείλουν και γυναίκα στο Υπερπέραν, όντας το αμέσως επόμενο λογικό βήμα. Από 400 πιθανές υποψήφιες, η λίστα περιορίστηκε στις πέντε και η Valentina Tereshkova αναδείχθηκε τελικά η υπερτυχερή που θα επιβιβαζόταν στο Vostok 6για το μνημειώδες ταξίδι. Μόλις 26 ετών, η ατρόμητη Tereshkova περιστράφηκε γύρω από τη Γη 48 φορές, κατά τη διάρκεια 3 ημερών, και ήταν μία ακόμα από τους γενναίους ρώσους πρωτεργάτες της κατάκτησης του Διαστήματος…
Πρώτος διαστημικός περίπατος
Ο άθλος του Αλεξέι Λεόνοφ στις 18 Μαρτίου 1965 έμελλε να σταθεί ορόσημο ανδρείας αλλά και να ανοίξει νέα μονοπάτια στην τρέλα του Διαστήματος. Ο πρώην πιλότος της Σοβιετικής Αεροπορίας ήταν ο πρώτος άνθρωπος που βγήκε από την κάψουλα Voskhod 2 και τόλμησε τα πρώτα ανθρώπινα βήματα στην απεραντοσύνη του Σύμπαντος! Την ώρα που δεν υπήρχαν μάλλον λόγια για να περιγραφεί το πρωτόγνωρο αίσθημα που έζησε ο Λεόνοφ στα 12 λεπτά της διαστημικής του τσάρκας, ο κοσμοναύτης προσπάθησε να μεταδώσει την εμπειρία του στην οικουμένη: «Αυτό που μου έκανε περισσότερη εντύπωση ήταν η ησυχία», άρχισε την περιγραφή του και άφησε άφωνη την ανθρωπότητα: «Υπήρχαν περισσότερα αστέρια στον ουρανό απ’ όσο περίμενα. Ο ουρανός ήταν κατάμαυρος, αν και την ίδια στιγμή φωτεινός από το ηλιακό φως»…
Πρώτος διαστημικός σταθμός
Μετά την αμερικανική επιτυχία με τα δειλά βήματα του Άρμστρονγκ στην επιφάνεια της Σελήνης, οι Σοβιετικοί στράφηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1970 σε άλλους στόχους. Συγκεκριμένα, στην ανάπτυξη διαστημικού σταθμού που θα παρέμενε συνεχώς σε τροχιά γύρω από τη Γη και θα μπορούσε να λειτουργήσει ως διαστημικό ξενοδοχείο! Θεότρελο πλάνο δηλαδή. Κι όμως, ο Salyut 1 ήταν πράγματι ο εναρκτήριος διαστημικός σταθμός, αυτός που τα ξεκίνησε όλα, καθώς η κληρονομιά του διατηρείται μέχρι και σήμερα στο σχήμα του Διεθνή Διαστημικού Σταθμού. Αν και όπως συμβαίνει με τις περισσότερες ιστορίες που αφορούν στο σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα, οι περιπέτειες του Salyut 1 περιβάλλονται με μυστικότητα και σχετική τραγωδία. Το πλήρωμα του πρώτου σκάφους που έδεσε στον διαστημικό σταθμό, του Soyuz 11, πέρασε 23 μέρες στο Υπερπέραν γράφοντας Ιστορία. Αν και η επιστροφή τους στη Γη ήταν απογοητευτική, καθώς υπήρξε αποσυμπίεση στην κάψουλα και οι τρεις κοσμοναύτες έχασαν τελικά τη ζωή τους από ασφυξία…
Πρώτο όχημα που προσεδαφίστηκε στον Άρη
Την ώρα που όλοι μας μείναμε με το στόμα ανοιχτό από τις εικόνες που έστειλε το όχημα της NASA από τον Κόκκινο Πλανήτη, αν δεν ήταν το σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα του Άρη το 1971, τίποτα από αυτά δεν θα ήταν δυνατά. Εκτοξευμένο στις 28 Μαΐου 1971, το Mars 3 ήταν ένα μη επανδρωμένο διαστημικό όχημα εφοδιασμένο με δύο κάμερες. Παρά το γεγονός ότι η κάψουλα άγγιξε την επιφάνεια του Άρη στις 2 Δεκεμβρίου και μετέδωσε την πρώτη εικόνα από τον Κόκκινο Πλανήτη, η σύνδεση χάθηκε έπειτα από μόλις 14,5 δευτερόλεπτα, πιθανότατα από αμμοθύελλα…
Πρώτος μόνιμος διαστημικός σταθμός
Μετά την ταυτόχρονη επιτυχία και τραγωδία του Salyut, η ανάπτυξη του δεύτερου διαστημικού σταθμού δεν θα έπαιρνε πολύ να λάβει χώρα. Τα σχέδια για τον περίφημο διαστημικό σταθμό Mir έλκουν την καταγωγή τους ήδη από το 1976, αν και η τελική φάση του προγράμματος δεν θα ολοκληρωνόταν παρά μια δεκαετία αργότερα, σε ένα βήμα που σφράγισε όπως ξέρουμε την εξερεύνηση του Διαστήματος. Ο πρώτος διαστημικός σταθμός με μόνιμη ανθρώπινη παρουσία εντός του έδωσε πρωτόγνωρη ώθηση στην ανθρώπινη περιπέτεια στο Διάστημα, καθώς αναρίθμητα πληρώματα από πολλές χώρες του πλανήτη μας πέρασαν από κει στο διάστημα 1989-1999, δίνοντας έτσι υπόσταση στην πρώτη πραγματική οικουμενική συνεργασία του ανθρώπου στο Υπερπέραν…
