Διαγράμματα που αποκαλύπτουν ένα σημαντικό μέρος του ανθρώπινου πολιτισμού

Ο δημοσιογράφος Scott Christianson μέσα από το βιβλίο του «100 διαγράμματα που άλλαξαν τον κόσμο» (100 Diagrams That Changed the World) αφηγείται την ιστορία της εξέλιξης της κατανόησης του κόσμου μέσα από τα πρωτοποριακά σκίτσα, ζωγραφιές και εικονογραφήσεις της ανθρωπότητας (από τις ζωγραφιές των σπηλαίων μέχρι το αρχικό σχέδιο του παγκόσμιου ιστού (WWW) του Tim Berners-Lee).

Rosetta Stone (190 π.Χ.) Ανακαλύφθηκε το 1799. Φέρει μια εγχάρακτη επιγραφή σε δύο γλώσσες (αιγυπτιακή και ελληνική) και τρία συστήματα γραφής (ιερογλυφικά, δημώδη αιγυπτιακή, ελληνική). Χάρη σε αυτή αποκρυπτογραφήθηκαν τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά.

Το πιο αξιοσημείωτο, συνεχίζει το δημοσίευμα, είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτά τα διαγράμματα αποκαλύπτουν ένα σημαντικό μέρος του ανθρώπινου πολιτισμού: τη συνειδητοποίηση ότι όλα «χτίζονται» σε κάτι που προϋπήρχε, ότι η δημιουργικότητα είναι συνδυαστική και ότι οι πιο ριζοσπαστικές καινοτομίες «εκμεταλλεύονται» διασταυρούμενους κλάδους.

Το Πτολεμαϊκό Σύστημα. Εικονογραφημένη απεικόνιση του γεωκεντρικού συστήματος του Πτολεμαίου από τον πορτογάλο κοσμογράφο και χαρτογράφο Bartolomeu Velbo.

«Φαίνεται ότι κανένα από τα διαγράμματα δεν κατασκευάστηκε αποκλειστικά από το δημιουργό τους. Η πλειοψηφία όσων συμπεριλαμβάνονται εδώ ήταν το αποτέλεσμα και αποκορύφωμα συσσωρευμένης γνώσης αιώνων. Τα περισσότερα προέκυψαν από τη συνεργασία (ή τον ανταγωνισμό) με άλλα.

Κάθε ένα ήταν προϊόν και αντανάκλαση του μοναδικού, πολιτιστικού, ιστορικού και πολιτικού περιβάλλοντος της εποχής. Κάθε ένα αντιπροσώπευε συγκεκριμένες ανησυχίες και ενδιαφέροντα…» γράφει ο Christianson στην εισαγωγή του και συνεχίζει:

«Τα σπουδαία διαγράμματα που αναφέρονται στο βιβλίο αποτέλεσαν τη βάση πολλών πεδίων, από την τέχνη, την αστρονομία, τη χαρτογραφία, τη χημεία, τα μαθηματικά, τη μηχανική, την ιστορία, την επικοινωνία, τη φυσική κ.ά.».

Η λέξη «διάγραμμα» πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1619 και σημαίνει:

1. Ένα σχέδιο, σκίτσο, περίγραμμα, όχι απαραίτητα αντιπροσωπευτικό, που έχει σχεδιαστεί για να δείξει ή να εξηγήσει κάτι ή να αποσαφηνίστει τη σχέση μεταξύ τμημάτων του συνόλου.

2. Στα μαθηματικά, μια γραφική αναπαράσταση μιας αλγεβρικής ή γεωμετρικής σχέσης (διάγραμμα ή γραφική παράσταση).

3. Ένα σχέδιο ή μια ζωγραφιά που περιγράφει και εξηγεί τα μέρη, τη λειτουργία κ. ά. ενός πράγματος (π.χ. το διάγραμμα ενός κινητήρα).

Η έκλειψη της Σελήνης (Abu Rayhan al-Biruni, 1019).

Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου του Λεονάρντο ντα Βίντσι (1487). Σύμφωνα με τις σημειώσεις του ντα Βίντσι στο συνοδευτικό κείμενο, οι οποίες είναι γραμμένες με καθρεπτιζόμενη γραφή, το σχέδιο έγινε ως μελέτη των αναλογιών του (ανδρικού) ανθρώπινου σώματος όπως περιγράφεται σε μια πραγματεία του Ρωμαίου αρχιτέκτονα Βιτρούβιου.

Το ανθρώπινο σώμα (Andreas Vesalius, 1543).