Και μόνο η αναφορά του ονόματός του είναι αρκετή να προκαλέσει ρίγη συγκίνησης στους περισσότερους από μας.
Και βέβαια φταίει εδώ και μάλιστα πολύ το Χόλιγουντ, που μας έχει βομβαρδίσει με ανακριβείς αναπαραστάσεις του καρχαρία δικαιολογώντας έτσι τον σχεδόν παράλογο φόβο μας με τον μέγα θηρευτή των θαλασσών.
Οι μύθοι που περιβάλλουν τον καρχαρία και πολλοί είναι και καλά ριζωμένοι στη λαϊκή συνείδηση, αφού είναι μάλλον ευκολότερο να τον παρουσιάζεις ως άσπλαχνο κτήνος που καταβροχθίζει τα πάντα στο πέρασμά του παρά να σκιαγραφείς το ακριβές πορτρέτο του, που δείχνει εξάλλου πόσο υπέροχο ζώο είναι.
Τα σπαράγματα αλήθειας που ελλοχεύουν μέσα στην τόση παραπληροφόρηση και προπαγάνδα εναντίον του είναι όμως αρκετά να φωτίσουν τη ζωή και τις συνήθειές του, έστω κι αν χάνονται κάτω από τόνους λάσπης αναξιόπιστων πληροφοριών αλλά και ηθελημένων προσπαθειών να παραμείνει το αδηφάγο τέρας των νερών.
Καλοκαιράκι είναι λοιπόν, ας δούμε μια σειρά από δεδομένα για τον καρχαρία και τις διατροφικές του συνήθειες…
Οι καρχαρίες δεν μας μπερδεύουν με φώκιες
Όπως κι εμείς δοκιμάζουμε πολλές φορές λιχουδιές πριν τις αγοράσουμε, έτσι κι ο καρχαρίας δεν δαγκώνει πάντα επειδή πεινάει. Ακόμα πιο τρομακτικό είναι το γεγονός ότι δεν μας μπερδεύει πάντα με θαλάσσια λιοντάρια και φώκιες, καθώς έρευνες υποδεικνύουν ότι το μοτίβο των δαγκωμάτων του στον άνθρωπο είναι διαφορετικό από τα θαλάσσια ζώα. Αντίθετα λοιπόν με τον βίαιο και άγριο τρόπο που επιτίθεται στις φώκιες, ο μεγάλος λευκός φαίνεται να περιορίζει την ένταση της σιαγόνας του όταν χτυπάει άνθρωπο, κάτι που υποδεικνύουν εξάλλου τα ελαφρά τραύματα που φέρουν συνήθως τα ανθρώπινα θύματά του.
Κορυφαίος θηρευτής καθώς είναι, ο μεγάλος λευκός δεν φοβάται τίποτα και συχνά χώνει τη μύτη του στα πάντα από απλή περιέργεια. Και μιας και δεν έχει χέρια, το στόμα και τα δόντια του κάνουν αυτή ακριβώς τη δουλειά. Όσο για τον βασικό λόγο που δεν περιλαμβανόμαστε στις διατροφικές του συνήθειες, είναι γιατί δεν έχουμε αρκετό λίπος…
Οι καρχαρίες προτιμούν τους άντρες
Δεν ξέρουμε τι φταίει, αλλά αυστραλιανή έρευνα που κατέγραψε τις παγκόσμιες επιθέσεις καρχαρία σε μια περίοδο 30 ετών (δημοσιεύτηκε το 2011) έδειξε ότι οι άντρες είναι οι αγαπημένοι τους: το 84% των επιθέσεων καρχαρία σε άνθρωπο αφορούν σε άντρες και άλλο ένα 89% των απωλειών ζωής από δάγκωμα καρχαρία είναι επίσης γένους αρσενικού.
Οι έρευνες για τις διατροφικές συνήθειες του καρχαρία έχουν γίνει στις μέρες μας ιδιαίτερα ακριβείς και μια σειρά από ενδιαφέροντα στατιστικά έχουν συλλεχθεί. Ξέρουμε από διαχρονική έρευνα του Πανεπιστημίου της Φλόριντα (που κράτησε από το 1956-2008) ότι οι περισσότερες επιθέσεις καρχαρία γίνονται σε σέρφερ με ασπρόμαυρες στολές, μέρα Κυριακή, κατά τη διάρκεια της νέας Σελήνης και στα ρηχά. Η πιθανότητα να δαγκωθεί το θύμα στο πόδι είναι διπλάσια από κάθε άλλο σημείο του σώματός του και πέντε φορές μεγαλύτερη από την πιθανότητα να του αρπάξει ο καρχαρίας το χέρι…
Κίνδυνος στα ρηχά νερά
Οι περισσότεροι αισθανόμαστε ασφαλείς όταν πατώνουμε, αν και όταν μιλάμε για καρχαρίες, πρέπει να το ξανασκεφτούμε. Γιατί όπως είπαμε και παραπάνω, οι περισσότερες επιθέσεις καρχαρία λαμβάνουν χώρα στα ρηχά, εκεί που συνωστίζονται εξάλλου οι περισσότεροι λουόμενοι. Παρά τη μεγαλύτερη συχνότητα δαγκωμάτων στα ρηχά όμως, φαίνεται ότι οι επιθέσεις στα βαθιά νερά είναι σοβαρότερες και πολλές φορές θανατηφόρες.
Από το 1907-2010, οι 201 από τις 210 επιθέσεις του μεγάλου λευκού σε άνθρωπο έλαβαν χώρα στα ρηχά (λιγότερο από 2 μέτρα βάθος), με τα ποσοστά να κυμαίνονται σε αντίστοιχα μεγέθη και για τα άλλα δημοφιλή είδη καρχαρία. Ο καρχαρίας-τίγρης της Χαβάης, που τρέφεται εξάλλου στα ρηχά, επιτέθηκε εφτά φορές σε άνθρωπο μόνο το 2012. Και βέβαια παραμένει το Νο 2 σε επιθέσεις στον άνθρωπο, πίσω μόνο από τον μεγάλο λευκό, αν και αυτός πιθανότατα δεν θα σταματήσει την επίθεση όταν αντιληφθεί ότι το θύμα είναι άνθρωπος…
Οι κατά συρροή δολοφόνοι της θάλασσας
«Τα Σαγόνια του Καρχαρία» σκιαγράφησαν την εικόνα του αδηφάγου λευκού καρχαρία που καραδοκεί για ανθρώπους και χτυπά με ακρίβεια και πρόγραμμα serial killer. Αν αντικαταστήσουμε τους ανθρώπους με φώκιες, τότε η κινηματογραφική περιγραφή είναι κατάφωρα αληθής και ακριβέστατη όσον αφορά στις θηρευτικές του συνήθειες. Μελέτη του 2009 ήταν αυτή που έδειξε τις στρατηγικές κατά συρροή δολοφόνου που εφαρμόζει ο μεγάλος λευκός: καραδοκεί όντως για τη λεία του σε συγκεκριμένα «βοσκοτόπια» και παραμένει αθέατος από τους περαστικούς, περιμένοντας την κατάλληλη ευκαιρία για αιφνιδιαστική επίθεση.
Επιδεικνύοντας μια λογική κυνηγιού σχεδόν ανθρώπινη, ο μεγάλος λευκός δεν επιλέγει την περιοχή του απλώς και μόνο από τις μεγαλύτερες πιθανότητες να βρει τροφή, αλλά από τον ιδανικό συνδυασμό ποσότητας τροφής και ευκολίας επίθεσης. Επίσης, η μάθηση περιλαμβάνεται στην ατζέντα του καρχαρία, καθώς μεγαλώνοντας ηλικιακά γίνεται ολοένα και περισσότερο η γνωστή μηχανή θανάτου, αναπτύσσοντας μεγαλύτερη ακρίβεια στις επιθέσεις και περιορίζοντας έτσι τα όρια της περιοχής κυνηγιού του.
Κοντολογίς, οι θηρευτικές τακτικές του μεγάλου λευκού ομοιάζουν στις στρατηγικές του κατά συρροή δολοφόνου, με ομάδα εγκληματολόγων να αναγνωρίζει κοινά πρότυπα θανάσιμης συμπεριφοράς. Η διαφορά είναι φυσικά ότι ο καρχαρίας κυνηγά επειδή πεινάει και όχι για ικανοποίηση του ψυχωτικού ψυχισμού του…
Η παγκόσμια πρωτεύουσα των επιθέσεων καρχαρία
Η New Smyrna Beach της Φλόριντα είναι ένα ηλιόλουστο παραθαλάσσιο μέρος που έχει τουρισμό όλο τον χρόνο. Και όταν λέμε τουρισμό, δεν εννοούμε μόνο ανθρώπινο, καθώς λογίζεται εδώ και χρόνια η παραλία που προτιμούν οι καρχαρίες όταν θέλουν να γευτούν την ανθρώπινη σάρκα. Υπολογίζεται ότι καθένας που έχει κολυμπήσει στα νερά της έχει βρεθεί κάπου 3 μέτρα μακριά από καρχαρία, αν και παρά τα τόσα περιστατικά, απώλεια ζωής δεν έχει σημειωθεί ποτέ στο θέρετρο της Φλόριντα. Κι αυτό συμβαίνει μάλλον γιατί οι καρχαρίες που καραδοκούν στα ρηχά δεν είναι ο μεγάλος λευκός, αλλά μικρότερα είδη.
Και όπως είπαμε, πρόκειται σχεδόν πάντα για τσιμπολόγημα περιέργειας παρά για κανονική φονική επίθεση, αφού ο άνθρωπος δεν περιλαμβάνεται στο μενού του καρχαρία. Επιστροφή στη New Smyrna τώρα, εκεί που οι επώδυνες μεν, ακίνδυνες δε επιθέσεις καρχαρία σε άνθρωπο είναι τόσο κοινές που όταν δυο άντρες δαγκώθηκαν από καρχαρία μια Κυριακή του Οκτωβρίου του 2014, οι δημοτικές αρχές δεν μπήκαν καν στον κόπο να κλείσουν την παραλία!
Παλεύοντας με τους καρχαρίες
Οικολογικές οργανώσεις μάς έχουν βομβαρδίσει όλα αυτά τα χρόνια με στατιστικά για να μας πείσουν ότι το να δαγκωθείς από καρχαρία είναι στατιστικά αντίστοιχο με το να χτυπηθείς από κεραυνό. Κι ενώ αυτό μπορεί να είναι μαθηματικά ακριβές, για τον κεραυνό δεν μπορείς να κάνεις τίποτα άπαξ και σε βάλει στο μάτι, τι γίνεται όμως τον καρχαρία; Μπορείς να τον παλέψεις, στην απειροελάχιστη έστω αυτή πιθανότητα που θα θελήσει να σε κατασπαράξει;
Το να τον κοπανήσεις στη μύτη δεν είναι η καλύτερη στρατηγική, ούτε φυσικά να το παίξεις ψόφιος κοριός. Η καλύτερη κίνηση είναι να πας για τα μάτια: αυστραλός δύτης που λίγο έλειψε να χάσει το κεφάλι του από επίθεση μεγάλου λευκού βρήκε ότι όταν πήγε να του βγάλει το μάτι, το «τέρας» τον απελευθέρωσε. Εναλλακτικά, μπορείτε να αποφεύγετε τις ακτές τις Κυριακές, να φοράτε πολύχρωμες καταδυτικές στολές, να μην κολυμπάτε στη νέα Σελήνη και αν είστε άντρας, να αποχαιρετίσετε μια και καλή τη θάλασσα!
