Με την οικουμένη να παρακολουθεί πια με αμείωτο ενδιαφέρον την ανασκαφή στην Αμφίπολη, περιμένοντας υπομονετικά να αποκαλυφθεί η ταυτότητα του νεκρού ενοίκου, η αρχαιολογία έχει και πάλι την τιμητική της.

Και πολύ καλά κάνει δηλαδή, καθώς είναι μια άκρως εντυπωσιακή επιστήμη, με τους θησαυρούς που φέρνει στο φως να λύνουν μυστήρια χιλιετιών και να μας κάνουν να αναιρούμε συχνά όλα όσα πιστεύαμε για το παρελθόν της ανθρωπότητας.

Η προσπάθεια των ειδικών να αποκρυπτογραφήσουν τους γρίφους της ανθρώπινης προϊστορίας μόνο κολοσσιαία μπορεί να λογιστεί, την ίδια ώρα που οι τρανές και σπουδαίες ανακαλύψεις της αρχαιολογίας συγκινούν τα πλήθη και μαγνητίζουν το παγκόσμιο ενδιαφέρον στη στιγμή.

Οι πολιτισμοί άλλων εποχών συνεχίζουν λοιπόν να δυναμιτίζουν την περιέργειά μας, καθώς η ανάγκη να συνδεθούμε με το παρελθόν και να ευθυγραμμιστούμε με την Ιστορία διατρέχει κάθε εποχή.

Κι αν οι ανακαλύψεις της αρχαιολογίας μόνο κατακλυσμιαίες μπορούν να χαρακτηριστούν σε επίπεδο σπουδαιότητας αλλά και γνωσιακής μεταστροφής, με πάμπολλες από δαύτες να μεταμορφώνουν τις βεβαιότητές μας για το παρελθόν, τις παρακάτω δεν μπορείς στα σίγουρα να τις προσπεράσεις πρόχειρα…

Ο Πήλινος Στρατός του Τσι Σιν Χουάν

Ο περίφημος στρατός από τερακότα στο μαυσωλείο του πρώτου αυτοκράτορα της Κίνας, Τσι Σιν Χουάν, ήρθε στο φως το 1947, όταν αγρότης που έψαχνε για νερό έφερε στο φως μια σειρά από τις πήλινες αυτές φιγούρες. Ένα από τα θαυμαστά έργα τέχνης που μας έχει κληροδοτήσει ο αρχαίος κόσμος, οι 8.000 περίπου στρατιώτες -πεζικάριοι, ιππείς, αρματηλάτες και τοξότες- που συνόδευσαν τον αυτοκράτορα στην τελευταία του κατοικία είναι σε φυσικό μέγεθος, ενώ για τη φιλοτέχνησή τους απαιτήθηκε η καταναγκαστική εργασία τουλάχιστον 700.000 εργατών, καθώς κάθε φιγούρα διαθέτει τη δική της χαρακτηριστική μορφή, με εκπληκτική μάλιστα παραστατική λεπτομέρεια. Το κολοσσιαία έργο, που χρονολογείται μετά τον θάνατο του Χουάν (210-207 π.Χ.), η «ανακάλυψη της χιλιετίας» για πολλούς αρχαιολόγους, άλλαξε άρδην τον τρόπο που προσλαμβάναμε την κινεζική ιστορία αλλά και την πανάρχαια αυτή δυναστεία…

Τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας

Τα χειρόγραφα του Κουμράν, όπως λέγονται εναλλακτικά, είναι μια συλλογή κάπου 825-870 ιουδαϊκών κειμένων (15.000 αποσπάσματα), γραμμένων σε περγαμηνές και παπύρους, που ανακαλύφθηκαν μεταξύ 1947-1956 σε 11 σπήλαια του αρχαίου οικισμού Κουμράν από βεδουίνους στις απόκρημνες όχθες της Νεκράς Θάλασσας. Ήταν την άνοιξη του 1947 όταν νεαρός βεδουίνος βρήκε τυχαία μέσα σε μια σπηλιά ένα δερμάτινο κύλινδρο, τον οποίο πούλησε σε κλεπταποδόχο, εγκαινιάζοντας έτσι την ιστορία μιας από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του αιώνα μας! Τα βιβλικά κείμενα, γραμμένα στα εβραϊκά, αραμαϊκά και ελληνικά, είναι σπουδαία γιατί παραμένουν τα παλιότερα πειστήρια (2ος αιώνας π.Χ. έως 1ος αιώνας μ.Χ) στην οδύσσεια για την αναζήτηση του αυθεντικού πρωτότυπου της Παλαιάς Διαθήκης, καθώς ό,τι άλλο έχουμε βρει μέχρι σήμερα από τη βιβλική παράδοση υπερβαίνει κατά τουλάχιστον μία χιλιετία τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας. Τα αναλυτικά κιτάπια της θρησκευτικής κοινότητας των Εσσαίων παρέχουν την πιστότερη απόδοση της Παλαιάς Διαθήκης, βιβλικά κείμενα δηλαδή από την εποχή της γένεσης του χριστιανισμού! Επί δεκαετίες τα χειρόγραφα του Κουμράν δεν ήταν πλήρως προσιτά στην επιστήμη, από το 1991 ωστόσο το υλικό παραδόθηκε χωρίς δεσμεύσεις στα χέρια των ερευνητών, την ίδια στιγμή που στα 50 αυτά χρόνια της ζωής τους η σχετική βιβλιογραφία έχει ευτυχήσει να δει περισσότερους από 20.000 ερμηνευτικούς τόμους! Παραμένει η σπουδαιότερη ανακάλυψη χειρόγραφου υλικού…

Η Βασιλική Βιβλιοθήκη του Ασουρμπανιμπάλ

Ο σπουδαίος βαβυλωνιακός πολιτισμός έχει κληροδοτήσει στην οικουμένη κειμήλια ζηλευτά: τη στήλη του βασιλιά Χαμουραμπί, με τον κώδικα που ορίζει νόμους και σκληρές ποινές υπογραμμίζοντας ωστόσο το τεκμήριο της αθωότητας, αλλά και τη συλλογή με τα 25.000 πήλινα θραύσματα της Βιβλιοθήκης του Σαρδανάπαλου στη Νινευή, του τελευταίου βασιλιά των Ασσυρίων. Το σπουδαίο αρχαιολογικό γεγονός ήρθε στο φως στα μέσα του 19ου αιώνα από τον Austen Henry Layard στην πανάρχαια πόλη της Μεσοποταμίας, εκεί που άκμασε ο Ασουρμπανιμπάλ και συγκέντρωσε όλη τη γνώση της εποχής του (γύρω στο 650 π.Χ.). Περισσότεροι από 1.200 τόμοι φυλάσσονταν στη μεγαλύτερη και σπουδαιότερη βιβλιοθήκη του καιρού της, μεταξύ των οποίων και κορυφαία έργα της ανθρωπότητας, όπως το Έπος του Γκιλγκαμές. Οι αναλύσεις των θραυσμάτων αποκαλύπτουν ακόμα συνταρακτικά ντοκουμέντα, όπως ας πούμε τη θρυμματισμένη πινακίδα με το κείμενο του Κατακλυσμού, τον οποίο βρίσκουμε και στην Παλαιά Διαθήκη με πρωταγωνιστή τον Νώε! Η Νινευή καταστράφηκε το 612 π.Χ. από τους Σκύθες και τους Βαβυλώνιους, αν και τα θραύσματα που επιβίωσαν φτάνουν και περισσεύουν για να ονομάσουν την αρχαιολογική ανακάλυψη της Βιβλιοθήκης του Σαρδανάπαλου μια από τις σπουδαιότερες όλων των εποχών…

Ο Τάφος του Τουταγχαμών

Ήταν τον Νοέμβριο του 1922 όταν ο διαπρεπής βρετανός αιγυπτιολόγος Howard Carter αποκάλυψε τον σπουδαιότερο ίσως και πλήρως ασύλητο τάφο ολόκληρης της Κοιλάδας των Βασιλέων! Ο αρχαιολόγος και η ομάδα του αναζητούσαν το ταφικό μνημείο του αιγύπτιου φαραώ από το 1907, με την ανεύρεσή του να δίνει πράγματι υπόσταση στον μικρό αυτό βασιλιά της 18ης Δυναστείας (1347 π.Χ.). Η περίφημη σαρκοφάγος ανοίχτηκε τον Φεβρουάριο του 1923, παρά τον διαβόητο θρύλο της κατάρας που υποτίθεται ότι συνόδευε τον φαραώ, στέλνοντας στην παγκόσμια δόξα τον ελάσσονα αυτό ηγεμόνα της αρχαίας Αιγύπτου. Ο τάφος του Τουταγχαμών δεν ήταν ο μεγαλύτερος (είναι στην πραγματικότητα ο μικρότερος που βρέθηκε ποτέ στην Κοιλάδα των Βασιλέων!) και ο ίδιος δεν ήταν παρά μια υποσημείωση στη φαραωνική ιστορία της χώρας (πέθανε σε νεαρή ηλικία 18 ετών), αυτό που τον έκανε λοιπόν ανεκτίμητης αρχαιολογικής αξίας ήταν το γεγονός ότι παρέμεινε άθικτος! Ο Τουταγχαμών κόμισε πρωτοφανή γνώση στους αιγυπτιολόγους για τα έργα και τις ημέρες των φαραώ…

Η Πομπηία

Η περίφημη πόλη του αρχαίου κόσμου ιδρύθηκε γύρω στον 6ο αιώνα π.Χ. από τους νεολιθικούς κατοίκους της Καμπανίας, πριν περάσει στα χέρια τόσων και τόσων πολιτισμών, καταλήγοντας στο τέλος να περιέλθει στους Ρωμαίους. Τότε είναι που άκμασε σε πρωτοφανή επίπεδα, ως σημαντικό λιμάνι της περιοχής αλλά και καλοκαιρινό θέρετρο, με τις επαύλεις, τους ναούς, τα θέατρα και τα λουτρά που έχουν βρεθεί να προσυπογράφουν τη μεγάλη της ακμή. Στον κολοφώνα της, λίγο πριν από την απόλυτη καταστροφή της, μετρούσε 20.000 κατοίκους. Και τότε χτύπησε η τραγωδία: ο φονικός σεισμός του 63 μ.Χ. κατέστρεψε μεγάλο τμήμα της πόλης, αν και οι πολίτες έμοιαζαν αποφασισμένοι να την ξαναχτίσουν. Δεν θα το κατάφερναν όμως ποτέ, καθώς το 79 μ.Χ. θα λάμβανε χώρα η ηφαιστειακή έκρηξη του Βεζούβιου καλύπτοντας την πόλη με λάβα και τέφρα. Η Πομπηία και το πλούσιο παρελθόν της περίμεναν υπομονετικά μέχρι το 1599, όταν ανακαλύφθηκε από ιταλό εργάτη κατά την κατασκευή του υπόγειου υδραγωγείου της περιοχής, παρέμεινε όμως θαμμένη κάτω από το χώμα. Η αρχαία πόλη ανακαλύφθηκε εκ νέου το 1748 από τον ισπανό στρατιωτικό μηχανικό Rocque Joaquin de Alcubierre για να προσφέρει στους ιστορικούς και τους αρχαιολόγους ένα μοναδικό πανόραμα της ζωής στην αρχαία Ρώμη! Οι καθημερινές συνήθειες μιας ζωντανής πόλης έγιναν έτσι κτήμα της οικουμένης, καθώς η τέφρα κάλυψε και διατήρησε τα πάντα στην εντέλεια, παρέχοντάς μας μια βαθύτερη κατανόηση της καθημερινότητας στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία…

Τα προϊστορικά σπήλαια του Λασκό και της Αλταμίρα

Τέσσερις έφηβοι, οι Marcel Ravidat, Jacques Marsal, Georges Agnel και Simon Coencas, ανακάλυψαν το περίφημο προϊστορικό σπήλαιο της Γαλλίας στις 12 Σεπτεμβρίου 1940, αφήνοντας άφωνη την οικουμένη: περισσότερες από 2.000 βραχογραφίες, φιγούρες ζώων, ανθρώπων αλλά και αφηρημένες παραστάσεις, εντοπίστηκαν στο σπήλαιο, για το οποίο η αρχαιολογική ετυμηγορία κατέληξε ότι δεν κατοικούνταν, αλλά χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά ως γκαλερί και εργαστήριο ζωγραφικής! Το 1948, το Λασκό άνοιξε τις πύλες του στο κοινό, η καταστροφή ωστόσο που επέφεραν οι χιλιάδες καθημερινοί επισκέπτες στις τοιχογραφίες του (αλλάζοντας την ατμοσφαιρική σύνθεση στο εσωτερικό του) ανάγκασαν τις αρχές να το κλείσουν το 1963. Το σπήλαιο παράμεινε μη επισκέψιμο για 20 ολόκληρα χρόνια και ένα ακριβές αντίγραφό του, το Λασκό 2, άνοιξε κάποια στιγμή τις πύλες του για το κοινό, με το αυθεντικό να απειλείται σήμερα πανταχόθεν, αφού μύκητες, βακτήρια και μούχλα καταστρέφουν τις σπουδαίες τοιχογραφίες. Το Λασκό ξεχωρίζει από τα άλλα προϊστορικά σπήλαια του κόσμου όχι μόνο γιατί είναι το μεγαλύτερο και το πλουσιότερο σε παραστάσεις, αλλά και το καλύτερα διατηρημένο. Η «Καπέλα Σιξτίνα της Προϊστορικής Εποχής» φιλοξενεί άρτιες αισθητικά παραστάσεις και σε σωστή μάλιστα προοπτική, κάνοντας τους επιστήμονες να ξεχάσουν όσα υπέθεταν για τον πρωτόγονο πρόγονό μας! Το Λασκό μετακίνησε πράγματι την ιστορία της τέχνης κάποιες χιλιάδες χρόνια πίσω, με τις εγχάρακτες παραστάσεις των προϊστορικών ανθρώπων να φανερώνουν την ανάγκη τους να εκφραστούν. Λίγα χρόνια πριν, το 1868, ένας ισπανός βοσκός σκόνταφτε πάνω στο Σπήλαιο της Αλταμίρα, το οποίο θα ήταν το πρώτο που θα άλλαζε άρδην τις προσλαμβάνουσές μας για τους πρώτους ανθρώπους. Στην αρχή μάλιστα οι αρχαιολόγοι πίστεψαν πως επρόκειτο για καλοσχεδιασμένη φάρσα, μια ιστορική πλεκτάνη, καθώς δεν θα μπορούσε ο πρωτόγονος να αποτυπώσει ποτέ τόσο σωστά και αισθητικά άρτια τα πλάσματα του περιβάλλοντός του! Όταν πιστοποιήθηκε η αυθεντικότητα των ευρημάτων, η αρχαιολογία δεν θα έμενε ποτέ μια η ίδια, με την ανακάλυψη του Λασκό να προσυπογράφει αργότερα την οντολογική σφαλιάρα στις γνωσιακές βεβαιότητες του σύγχρονου ανθρώπου για τους μακρινούς προγόνους του…

Ο Άνθρωπος του Πεκίνου

Τα περίφημα απομεινάρια του μακρινού μας προγόνου Ηomο erectus (όρθιος άνθρωπος) ανακαλύφθηκαν λίγο έξω από το Πεκίνο από τον καναδό ανατόμο Davidson Black το 1927. Ήταν το σπήλαιο Τσουκουτιάν που φιλοξενούσε πριν από χιλιάδες χρόνια κάπου 45 προγόνους του σύγχρονου ανθρώπου, τα απολιθώματα των οποίων -αλλά και μια σειρά από λίθινα εργαλεία- ανασύρθηκαν από την ανασκαφή μεταξύ 1927-1937. Η εκτεταμένη ανάλυση των σκελετών αλλά και η μέθοδος της ραδιοχρονολόγησης τοποθετούσαν τα απομεινάρια του Ηomo erectus σε μια εποχή πριν από 750.000 χρόνια. Το 1941 ωστόσο, κατά τη μεταφορά τους στις ΗΠΑ για λόγους ασφαλείας, καθώς μιλάμε για την αιματοβαμμένη περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα απολιθωμένα οστά του Ανθρώπου του Πεκίνου εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς. Ευτυχώς βέβαια οι ειδικοί είχαν προλάβει να φτιάξουν γύψινα εκμαγεία των σημαντικότατων παλαιοντολογικών ευρημάτων αλλά και πλήθος μετρήσεων και αναλύσεων. Τα ευρήματα του Τσουκουτιάν χαρακτηρίστηκαν κολοσσιαίας σημασίας καθώς έδωσαν ανθρώπινη υπόσταση στον Homο erectus, καθώς μέχρι και αυτή την ανακάλυψη οι παλαιοανθρωπολόγοι θεωρούσαν σε αντίστοιχες ανασκαφές στην Αφρική ότι έβρισκαν τα απολιθώματα παραμορφωμένων πιθηκοειδών (Άνθρωπος της Ιάβας)! Και ήταν ακριβώς ο εντοπισμός των χιλιάδων λίθινων εργαλείων (αλλά και φωτιάς!) που βρέθηκαν δίπλα στον Άνθρωπο του Πεκίνου που τοποθέτησαν τον Ηomo erectus στις πρώτες θέσεις της μακράς σειράς της ανθρώπινης εξέλιξης, κάπου εκεί στις παρυφές της εξελικτικής μας πορείας. Ξέρουμε πια ότι ο Ηomo erectus εμφανίστηκε στην Αφρική πριν από 2 περίπου εκατ. χρόνια και σύντομα άρχισε να μετακινείται προς την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ασία…

Η Στήλη της Ροζέτας

Η περίφημη πέτρινη πλάκα από γρανοδιορίτη μάς έρχεται κατευθείαν από τον ναό του Πτολεμαίου Ε’ του Επιφανούς και χρονολογείται στον 2ο αιώνα π.Χ. Φέρει πάνω της εγχάρακτη επιγραφή σε δύο γλώσσες (αιγυπτιακή και ελληνική) και τρία συστήματα γραφής (ιερογλυφική, δημώδη αιγυπτιακή και ελληνική). Και βέβαια η κεφαλαιώδης σημασία της έγκειται στο γεγονός ότι έγινε το κλειδί για την αποκρυπτογράφηση των αιγυπτιακών ιερογλυφικών, ένας διακαής πόθος των αρχαιολόγων για εκατοντάδες χρόνια! Η στήλη ανακαλύφθηκε τυχαία τον Ιούλιο του 1799 από γάλλο αξιωματικό που υπηρετούσε στα κατακτητικά στρατεύματα του Ναπολέοντα (Pierre-François-Xavier Bouchard) να αποτελεί τμήμα των οχυρωματικών έργων της κωμόπολης Rashid, «Ροζέτα» στα γαλλικά. Ο λοχαγός κατάλαβε όταν την είδε ότι κάτι σπουδαίο έπρεπε να έχει αυτή η πέτρα και πράγματι έτσι ήταν: αμέσως μετά την ανακάλυψή της, αρχαιολόγοι, γλωσσολόγοι και άλλοι επιστήμονες επιδόθηκαν σε μια λυσσαλέα κούρσα για την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών. Κι αν ο διαπρεπής φυσικός Τόμας Γιανγκ έφτασε πολύ κοντά, αποκρυπτογραφώντας την αιγυπτιακή δημοτική, ήταν ο γλωσσολόγος και αιγυπτιολόγος Jean Francois Champollion που έκοψε πρώτος το νήμα (Σεπτέμβριος 1822) και θεωρείται πια ως ο μεταφραστής της Στήλης της Ροζέτας. Όσο για την ανακάλυψη, θεωρήθηκε εξαρχής ανεκτίμητης σπουδαιότητας καθώς επέτρεψε την αποκωδικοποίηση των ιερογλυφικών, παραδίδοντας πια αμαχητί στο πιάτο των αρχαιολόγων όλα τα μυστικά της αρχαίας Αιγύπτου και του μοναδικού της πολιτισμού…

Ο Βράχος Μπεχιστούν

Τα αιματοβαμμένα γεγονότα που πραγματοποιήθηκαν κατά τις αρχές της βασιλείας του Δαρείου Α’ και τον έφεραν στον θρόνο των Αχαιμενιδών φρόντισε να τα διαιωνίσει ο μονάρχης με την επιγραφή που χάραξε στον βράχο Μπεχιστούν, στην κοιλάδα Κερμανσάχ στα βόρεια του αρχαίου Ελάμ. Εκεί (σε μεγάλο ύψος) χάραξε σε σφηνοειδή συλλαβική γραφή 400 στίχους σε τρεις γλώσσες, περσική, ελαμική και ακκαδική, ενώ πάνω από την επιγραφή εικονίζεται ο ίδιος σε ανάγλυφη παράσταση να θριαμβεύει μπροστά στους επαναστατημένους ηγέτες. Και βέβαια η επιγραφή δεν λησμονεί να κομπάσει ότι μέσα σε έναν χρόνο κερδήθηκαν 19 μάχες, αιχμαλωτίστηκαν 9 βασιλείς και αποκαταστάθηκε το περσικό κράτος σε ολόκληρη την παλαιά του έκταση ως τον Καύκασο! Αυτά τα λόγια ανακάλυψε σε διπλωματική αποστολή στην Περσία το 1598 ο Βρετανός Robert Sherley, με τον Βράχο Μπεχιστούν να λειτουργεί όπως ακριβώς και η Στήλη της Ροζέτας, καθώς η τριπλή γραφή (αρχαία περσικά, ελαμιτικά και βαβυλωνιακά) λειτουργούσε ως μοναδική ευκαιρία για την αποκρυπτογράφηση της σφηνοειδούς αλλά και για την εκδοχή του ίδιου του Δαρείου για ένα σημαντικό τμήμα της περσικής ιστορίας. Το πανάρχαιο σουμεριακό σύστημα γραφής που έδωσε τη βάση σε πάμπολλα περσικά και βαβυλωνιακά αλφάβητα μας χάρισε, όταν τελικά μπορέσαμε να το διαβάσουμε, μια πληρέστερη κατανόηση των πολιτισμών της Μεσοποταμίας αλλά και ενός μεγάλου τμήματος της Ιστορίας…

Τα Απολιθώματα του Ολντουβάι

Το Φαράγγι Ολντουβάι της Τανζανίας θεωρείται πια η κοιτίδα της ανθρωπότητας, καθώς εκεί έχουν βρεθεί τα απομεινάρια μερικών από τα αρχαιότερα ανθρωποειδή! Τα απολιθώματα των 60 ανθρωπιδών που εντοπίστηκαν στην αφρικανική σαβάνα ανήκουν στα είδη Ηomo habilis (ή Ηomo rudolfensis – επιδέξιος άνθρωπος), Ηomo erectus αλλά και στον παλιότερο προγόνό μας, τον αυστραλοπίθηκο boisei. Ένα από τα πρώτα είδη λοιπόν του γένους Ηomo, που ελάχιστα κοινά χαρακτηριστικά έχει με τον σύγχρονο άνθρωπο, ανακαλύφθηκε από τον γερμανό εντομολόγο Wilhelm Kattwinkel το 1911, ο οποίος σκόνταψε κυριολεκτικά πάνω του κυνηγώντας μια πεταλούδα. Το γεγονός ενέπνευσε τον εξερευνητή Hans Reck να κάνει μια αποστολή στις κοιλάδες της Τανζανίας το 1913, αν και η δουλειά του έληξε άδοξα όταν ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος. Οι ανασκαφές στο Ολντουβάι ξεκίνησαν εκ νέου το 1931 από τον Lois Leakey και τη σύζυγό του Mary, με τη σταδιακή ανακάλυψη των τριών ανθρωποειδών να οδηγούν τους παλαιοανθρωπολόγους στη θεώρηση της Αφρικής ως «μαμάς» του ανθρώπου! Ο προϊστορικός Homo habilis έκανε τη μεγάλη διαφορά σε σχέση με τις παλιότερες ανθρωπίδες καθώς ήταν ο πρώτος που κατασκεύασε εργαλεία, πριν από 1,8-2 εκατ. χρόνια(!), με πλειάδα λίθινων εργαλείων να εντοπίζονται πράγματι στο Ολντουβάι (ολντουβαία λιθοτεχνία), αλλάζοντας άρδην τις πεποιθήσεις μας για την εξελικτική πορεία του ανθρώπου. Η κορυφαία παλαιοντολογική ανακάλυψη του προηγούμενου αιώνα υποδηλώνει ότι ακόμα και πριν από 1,8 εκατ. χρόνια οι πρόγονοί μας είχαν τις αναγκαίες νοητικές ικανότητες για την κατασκευή εξελιγμένων εργαλείων…

Τα Απολιθώματα των Δεινοσαύρων

Δεν είναι εύκολο να πούμε πότε ανακαλύφθηκαν τα πρώτα απολιθώματα δεινοσαύρων, ξέρουμε τουλάχιστον ότι τα πρώτα που καταγράφηκαν και μελετήθηκαν επιστημονικά ήταν του Μεγαλόσαυρου. Ήταν το 1824 λοιπόν όταν ο William Buckland έφερε στο φως τα προϊστορικά οστά της μεγάλης αυτής σαύρας, μόνο και μόνο για να ανατρέψει παραδεδομένες πίστεις χιλιετιών. Με δεδομένες μάλιστα τις σφοδρές θρησκευτικές προκαταλήψεις της Δύσης την εποχή αυτή, η παλαιοντολογική ανακάλυψη έτριξε συθέμελα τις βιβλικές αναφορές με τρόπο που μόνο ο Κοπέρνικος και ο Γαλιλαίος είχαν κάνει! Κι αυτό γιατί τα απολιθώματα που είχαν βρεθεί πριν από τον Buckland είχαν θεωρηθεί εν πολλοίς οστά ζώων ή ακόμα και απομεινάρια από βιβλικά τέρατα και γίγαντες(!), και ήταν ακριβώς ο αιδεσιμότατος Buckland που έβαλε το πράγμα στη σωστή προοπτική του μιλώντας για προϊστορικές και τεραστίων διαστάσεων σαύρες, σε μια εποχή μάλιστα που κανείς δεν μιλούσε για δεινόσαυρους (ο όρος «δεινόσαυρος» δεν θα εμφανιζόταν στην παλαιοντολογία πριν από το ‬1842‭ και τον Richard Owen). Κι έτσι ο υπέροχος πλανήτης μας φιλοξενούσε απόκοσμα ζώα δεκάδες εκατομμύρια χρόνια πριν από την εμφάνιση του ανθρώπου (166 εκατ. χρόνια εν προκειμένω), με την επιστήμη να ρίχνει πια βαριά τη σκιά της στη βιβλική διδασκαλία…

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων

Την ώρα που και η Μπαταρία της Βαγδάτης, η οποία ανακαλύφθηκε το 1938 από τον γερμανό αρχαιολόγο Wilhelm Konig, συγκλόνισε την αρχαιολογία με τα 2.500 χρόνια της ιστορίας της, η πρώτη θέση ανήκει δικαιωματικά εδώ στον σπουδαιότερο σε επίπεδο ευρήματος πρώτο υπολογιστή της ανθρωπότητας! Ο πολύπλοκος ωρολογιακός μηχανισμός με τις αστρονομικές και υπολογιστικές λειτουργίες χρονολογείται από το 150-100 π.Χ. και ανακαλύφθηκε σε ναυάγιο στα ανοιχτά των Αντικυθήρων στις αρχές του 20ού αιώνα. Το αρχαιότερο σωζόμενο όργανο με μηχανισμό γραναζιών λογίζεται πια ως ο πρώτος αναλογικός υπολογιστής της ανθρώπινης ιστορίας: τα 7 μεγάλα θραύσματα και τα 75 μικρότερα σπαράγματα αποτελούν ακόμα και τώρα που μιλάμε αντικείμενο συνεχούς έρευνας, καθώς οι 30 οδοντωτοί τροχοί, οι κλίμακες, άξονες και δείκτες του ποιος ξέρει τι άλλο έκαναν! Ξέρουμε φυσικά (και από τις επιγραφές στην επιφάνεια του μηχανισμού που αναφέρονται σε αστρονομικούς και ημερολογιακούς υπολογισμούς) ότι ο αρχαιότατος και πολυσύνθετος αυτός αστρονομικός φορητός υπολογιστής προσδιόριζε τις θέσεις του ήλιου, της σελήνης και, πιθανότατα, των πέντε γνωστών κατά την αρχαιότητα πλανητών (Ερμής, Αφροδίτη, Άρης, Δίας και Κρόνος). Ξέρουμε επίσης ότι χρησιμοποιούνταν για την πρόβλεψη των ηλιακών και σεληνιακών εκλείψεων, για την τήρηση ενός πολυετούς ημερολογίου με μεγάλη ακρίβεια, καθώς και για τον προσδιορισμό του χρόνου τέλεσης των Πανελλήνιων Αγώνων που πραγματοποιούνταν στην Ολυμπία, τους Δελφούς, τη Νεμέα, την Ισθμία και τη Δωδώνη. Η κατασκευή του, που ανάγεται όπως είπαμε στο δεύτερο μισό του 2ου αι. π.Χ., είναι άμεσο αποτέλεσμα της ανάπτυξης της ελληνικής φιλοσοφίας και των θετικών επιστημών και αποτελεί τρανή μαρτυρία για την αστρονομική, μαθηματική και μηχανική ιδιοφυΐα των αρχαίων Ελλήνων στα μέσα της ελληνιστικής περιόδου. Και βέβαια εννοείται ότι συνεχίζει να προκαλεί μεγάλη αίσθηση για το είχαν πετύχει οι πρόγονοί μας περισσότερα από 2.000 χρόνια πριν…

Το Ανάκτορο της Κνωσού

Δεν είναι συχνό φαινόμενο οι αρχαιολογικές ανασκαφές να παρέχουν αποδείξεις για την ύπαρξη ολόκληρων πολιτισμών και μνημειώδης εδώ παραμένει η ανακάλυψη της μινωικής πόλης και του σπουδαίου ανακτόρου του Μίνωα! Ήταν ο Ηρακλειώτης Μίνωας Καλοκαιρινός που άρχισε την πρώτη ερασιτεχνική ανασκαφή το 1878, την οποία ολοκλήρωσε συστηματικά ο Βρετανός Sir Arthur Evans σε δύο φάσεις (1900-1913 και 1922-1930) αποκαλύπτοντας το κέντρο του Μινωικού Πολιτισμού σε όλη του τη λαμπρή μεγαλοπρέπεια. Η πόλη της Kνωσού, η οποία κατοικήθηκε αδιαλείπτως από τα τέλη της 7ης χιλιετίας π.Χ. έως και τα ρωμαϊκά χρόνια, φιλοξένησε πολλές και διαδοχικές οικιστικές αναπτύξεις, αν και η πλέον λαμπρή συνδέεται με τον σοφό βασιλιά Μίνωα και τη μυθολογία του Μινώταυρου αλλά και των Δαίδαλου-Ίκαρου. Το ανάκτορο της Κνωσού αποτελεί αδιάψευστο τεκμήριο του πολιτισμού που άκμασε εκεί και αποδεικνύει τη συνεχή ανθρώπινη παρουσία στον χώρο επί 8.000 χρόνια. Σε αυτό το διάστημα αναπτύχθηκε ένας μοναδικός για την εποχή πολιτισμός, με εξαιρετικής ποιότητας οικήματα, πρωτόγνωρο δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης, ισόποση συμμετοχή ανδρών και γυναικών τόσο στη θρησκευτική όσο και την κοινωνική ζωή, αλλά και έργα ύψιστης αισθητικής και καλλιτεχνικής αξίας…

newsbeast.gr