Η γυναικομαστία είναι η διόγκωση του μαζικού αδένα και του περιμαστικού λίπους στους άνδρες. Πρόκειται για την πιο συχνή διαταραχή του ανδρικού μαστού και ευθύνεται για το περίπου 85% των διογκώσεων του μαζικού αδένα στον ανδρικό πληθυσμό.
Η εμφάνιση της γυναικομαστίας σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την ηλικία.
Στη βρεφική ηλικία και στην ήβη απαντά σε μεγάλη συχνότητα, ενώ στην παιδική ηλικία είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Συνήθως αποτελεί το σύμπτωμα ενδοκρινολογικών νοσημάτων, μπορεί όμως να οφείλεται και σε παρενέργεια φαρμάκων ή τοξικών ουσιών.
Για τους λόγους αυτούς καθίσταται αναγκαία η λήψη λεπτομερούς ιστορικού και ενδελεχούς κλινικοεργαστηριακού ελέγχου για την ανεύρεση της υπαίτιας νόσου ή του εξωγενούς παράγοντα.
Όταν δεν καθίσταται δυνατή η ανεύρεση αιτιολογικού παράγοντα, χαρακτηρίζεται ως ιδιοπαθής γυναικομαστία.
Ανάλογα με την ηλικία εμφάνισης της γυναικομαστίας, διακρίνεται σε νεογνική, εφηβική και γυναικομαστία των ενηλίκων.
Η γυναικομαστία που εμφανίζεται στα νεογνά (Neonatal gynecomastia) δεν έχει κανένα παθολογικό υπόστρωμα και είναι αποτέλεσμα της δράσης των οιστρογόνων της μητέρας σ’ αυτά, κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής τους ζωής. Υποχωρεί αυτόματα σε διάστημα ολίγων εβδομάδων.
Η εφηβική γυναικομαστία (Pubertal gynecomastia) είναι αρκετά συχνή και εμφανίζεται σε ποσοστό 40% των εφήβων, σε ηλικίες μεταξύ 13 και 17 ετών. Είναι συνήθως αμφοτερόπλευρη και παρέρχεται μετά από 12-24 μήνες. Η εφηβική γυναικομαστία που επιμένει και στη μετεφηβική ηλικία, πρέπει να παρακολουθείται στενά και να διερευνάται ενδελεχώς, πριν χαρακτηρισθεί ως ιδιοπαθής και τούτο, καθώς μπορεί να υποκρύπτει σοβαρή υποκείμενη νόσο, όπως όγκο των όρχεων ή των επινεφριδίων.
Η γυναικομαστία των ενηλίκων (Senescent gyneco¬mastia) απαντά κυρίως σε ηλικίες μεγαλύτερες των 50 ετών και εκδηλώνεται πιο συχνά ετερόπλευρα, με προτίμηση την αριστερή πλευρά, χωρίς να υπάρχει γι’ αυτό σαφής παθοφυσιολογική εξήγηση. Ο διογκωμένος μαζικός αδένας υποστρέφεται συνήθως σε διάστημα 12-24 μηνών.
Όταν η γυναικομαστία εμμένει και εφ’ όσον έχουν αποκλεισθεί ενδογενείς ή εξωγενείς αιτιολογικοί παράγοντες –ιδιοπαθής γυναικομαστία-, για ψυχολογικούς και κοσμητικούς λόγους το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί χειρουργικά.
Η αληθής γυναικομαστία προκαλείται από την επίδραση των οιστρογόνων στο μαζικό αδένα του άνδρα. Αυτό συμβαίνει σε παθήσεις που υπάρχει είτε αυξημένη παραγωγή των οιστρογόνων είτε ανεπάρκεια των ανδρογόνων ή συνδυασμός και των δυο.
Η γυναικομαστία φαρμακευτικής αιτιολογίας σχετίζεται με φάρμακα με οιστρογονική δράση (δακτυλίτιδα, αναβολικά στεροειδή, μαριχουάνα), όπως επίσης και φάρμακα που αναστέλλουν τη δράση ή τη σύνθεση της τεστοστερόνης.
Είναι σημαντικό να γίνεται διαχωρισμός της γυναικομαστίας από την ψευδογυναικομαστία, δηλαδή τη συσσώρευση λίπους στο ανδρικό στήθος, χωρίς την παρουσία υπερτροφικού αδένα λόγω, συνήθως λόγω παχυσαρκίας. Στο 99% των περιπτώσεων διογκωμένου στήθους, πρόκειται για ψευδογυναικομαστία και μόνο το 1% των περιπτώσεων είναι γυναικομαστία. Η διάγνωση μεταξύ των δύο, γίνεται συνήθως με μαστογραφία ή με υπερηχογράφημα.
