Κινήσεις για την άρση του αδιεξόδου στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις μεθοδεύουν από κοινού Ουάσιγκτον και Άγκυρα, θέλοντας να εκμεταλλευθούν την «ευκαιρία» που προσφέρθηκε με την άσκηση δίωξης εναντίον του γερουσιαστή Μενέντεζ και την προσωρινή αποχώρηση του από τη θέση του προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας.
Κάθε άλλο παρά τυχαία ήταν η ξαφνική και μη προγραμματισμένη συνάντηση που είχαν το απόγευμα της Παρασκευής στη Νέα Υόρκη, λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση της άσκησης της δίωξης εναντίον του Μενέντεζ, των υπουργών εξωτερικών των ΗΠΑ και της Τουρκίας Α. Μπλίνκεν και Χ. Φιντάν, καθώς ο γερουσιαστής από το Νιου Τζέρσυ αποτελούσε κόκκινο πανί όχι μόνο για τον Ερντογάν αλλά και για τον πρόεδρο Μπάϊντεν.
Οι αντιδράσεις του Μ. Μενέντεζ στις κινήσεις συμβιβασμού με το Ιράν, ομαλοποίησης των σχέσεων με την Κούβα, στην εγκατάλειψη των Αρμενίων αλλά και στην προσπάθεια της κυβέρνησης να προσφέρει ανταλλάγματα προκειμένου να εξυπηρετηθεί η πολιτική της με κάθε θυσία προσεταιρισμού της Τουρκίας και διατήρησης της στο Δυτικό Στρατόπεδο, είχαν δημιουργήσει ήδη ένα βαρύ κλίμα στις σχέσεις του με τον Λευκό Οίκο και κυρίως με τη γραφειοκρατία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Η ένταση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις και η στροφή της Τουρκίας σε μια πιο αυτονομημένη στρατηγική και η πρόσδεση με τον Πούτιν, δεν οφείλεται φυσικά μόνο στο μπλοκάρισμα της πώλησης των F16 και στο τουρκικό βέτο στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Είναι αποτέλεσμα ενός γενικότερου αναπροσανατολισμού της Τουρκίας στο πλαίσιο της επιδίωξης του Τ. Ερντογάν να αναδείξει τη χώρα του σε αυτόνομη περιφερειακή δύναμη με γεωπολιτικό αποτύπωμα από την Ευρώπη και τη Μεσόγειο μέχρι την Ασία και την Αφρική. Ένας ρόλος που προφανώς δεν συμβιβάζεται με τις υποχρεώσεις μιας χώρας κράτους – μέλους του ΝΑΤΟ και υποψήφιας προς ένταξη στην Ε.Ε.
Η υπόθεση των F16 συνδέθηκε με την ολοκλήρωση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, αλλά η ομάδα των μελών του Κογκρέσου με επικεφαλής τον Μ. Μενέντεζ συνέδεσε την ομαλή εξέλιξη και της αμυντικής συνεργασίας ΗΠΑ – Τουρκίας με την υποχρέωση της Τουρκίας να εγκαταλείψει τις εχθρικές ενέργειες εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου.
Είχε προηγηθεί η προώθηση και έγκριση από τα αμερικανικά νομοθετικά Σώματα του East Med Act που αναγνώριζε ειδικό ρόλο σε Ελλάδα και Κύπρο σε αυτή τη νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας που δημιουργούν οι Αμερικανοί, σηματοδοτώντας την επιστροφή τους στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Η αμερικανική κυβέρνηση και κυρίως το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, μετά την αποβολή της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F35 λόγω των κυρώσεων CAATSA (και την αγορά των S400 από τον Ερντογάν) ήθελαν να υπάρξει επανασύνδεση με την Τουρκία με όχημα τη Συμφωνία για αγορά νέων και αναβάθμιση παλιών F16.
Η συμφωνία αυτή μπλόκαρε λόγω των αντιδράσεων του Κογκρέσου για τη φιλορωσική στάση της Τουρκίας και του βέτο που έθεσε στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Όμως ακόμη κι αν προχωρούσε η επικύρωση του Πρωτοκόλλου ένταξης της Σουηδίας από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση ο γερουσιαστής Μενέντεζ είχε προειδοποιήσει ότι θα κάνει χρήση του δικαιώματος του ως προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας και θα μπλοκάρει τη συμφωνία.
Η «εξουδετέρωση» του Μ. Μενέντεζ με τη δικαστική εμπλοκή του στην υπόθεση διαφθοράς, που τον υποχρεώνει να αποχωρήσει τουλάχιστον μέχρι την τελική δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης, και παρά το γεγονός ότι σύμφωνα με πληροφορίες και οι άλλοι τρεις θεσμικοί παράγοντες επικεφαλής αρμόδιων Επιτροπών στο Κογκρέσο δεν είναι πρόθυμοι να δώσουν το πράσινο φως για την Τουρκία, είναι δεδομένο ότι δημιουργούνται πιο ευνοϊκές συνθήκες για ελιγμούς από την Άγκυρα προκειμένου να ξεπερασθεί ο «σκόπελος» του Κογκρέσου.
Ήδη οι πανηγυρισμοί του τουρκικού Τύπου αλλά και του ίδιου του Ερντογάν για την «εξουδετέρωση» Μενέντεζ αποκαλύπτουν τις προθέσεις. Ο Τούρκος πρόεδρος μάλιστα αποκάλυψε ότι μετά τη συνάντηση της Παρασκευής οι δυο υπουργοί Εξωτερικών είναι σε επαφή και συντονίζονται για τα επόμενα βήματα.
Όμως ο Τ. Ερντογάν καχύποπτος απέναντι στην Ουάσιγκτον ζητά ουσιαστικά εγγυήσεις από την κυβέρνηση Μπάϊντεν ότι η απουσία του Μενέντεζ σημαίνει ότι αίρονται όλα τα εμπόδια στο Κογκρέσο για τα F16 προκειμένου να προωθήσει ο ίδιος στην τουρκική Εθνοσυνέλευση το πρωτόκολλο ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Η εξίσωση αυτή κάθε άλλο παρά είναι εύκολη, καθώς και η κυβέρνηση Μπάϊντεν δεν μπορεί ακόμη να διασφαλίσει ότι δεν θα προκύψει νέο βέτο στο πακέτο των F16 ειδικά μετά και τις εξελίξεις στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και την πίεση που ασκεί το αρμενικό λόμπι. Όμως είναι προφανές ότι μια τέτοια κίνηση από τον Τ. Ερντογάν θα διευκολύνει τον Α. Μπλίνκεν να πείσει τα μέλη του Κογκρέσου για την ανάγκη άρσης των επιφυλάξεων τους στο πακέτο των F16.
Για την Ελλάδα η περιθωριοποίηση του Μ. Μενέντεζ είναι απώλεια, καθώς είναι σταθερός υποστηρικτής των ελληνικών και κυπριακών θέσεων, όμως ακόμη κι αν προχωρήσει η υπόθεση των F16 δεν θα πρόκειται για «καταστροφή». Ήδη είναι μεγάλο κέρδος για την Ελλάδα ότι η υπόθεση αυτή καθυστέρησε για τόσους μήνες, ότι στην ατζέντα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής μπήκε δυναμικά η συνεργασία με την Ελλάδα και την Κύπρο, και ότι η χώρα μας είναι ήδη πολλά βήματα κατ’ αρχήν έγκριση της συμφωνίας για αγορά των F35.
Όμως εάν τελικά ο κ. Ερντογάν δεν πέσει θύμα της δικής του αλαζονείας και μεγαλοϊδεατισμού και αποδεχθεί τον συμβιβασμό που μπορεί να διαμορφωθεί με την περιθωριοποίηση Μενέντεζ, τότε θα διευκολυνθεί η προσπάθεια αποκατάστασης των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, με ότι αυτό θα σημάνει για την ευρύτερη περιοχή αλλά και για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
liberal.gr/-Νίκος Μελέτης
