Η Τουρκία ανέλαβε επίσημα για τη νέα χρονιά τη διοίκηση της πιο άμεσης ετοιμότητας και ανάπτυξης διακλαδικής δύναμης της Ατλαντικής Συμμαχίας / Κοινή επιχειρησιακή δύναμη πολύ υψηλής ετοιμότητας (VJTF), η οποία είναι το πιο σημαντικό τμήμα της δύναμης NRF (ΝΑΤΟ Response Force) του ΝΑΤΟ.
Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*
Διαδέχεται σε αυτή τη θέση την Πολωνία, η οποία ήταν επικεφαλής το 2020, ενώ το 2019 τη διοίκηση είχε η Γερμανία, και το 2018 η Ιταλία. Η Αγκυρα παίρνει τα ηνία της εν λόγω δύναμης σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία η Συμμαχία πρόκειται να υιοθετήσει σημαντικές αλλαγές, τα μέτωπα Λιβύης, Συρίας και Υπερκαυκασίας είναι ανοικτά, η ρωσική συμβατική και υβριδική δραστηριότητα είναι αρκετά προκλητική και υπολογίσιμη, ενώ έχουμε μια διαφορετική αμερικανική κυβέρνηση, με πολύ έντονα ευρωατλαντικά χαρακτηριστικά, συγκριτικά με εκείνη του Τραμπ.
Η ομάδα
Η Τουρκία θα είναι επικεφαλής μιας στρατιωτικής κοινής δύναμης 6.400 ανδρών, εκ των οποίων οι 4.200 θα είναι Τούρκοι, ενώ οι υπόλοιποι θα προέρχονται από στρατιωτικές δυνάμεις της Αλβανίας, Ουγγαρίας, Ιταλίας, Λετονίας, Μαυροβουνίου, Πολωνίας, Ρουμανίας, Σλοβακίας, Ισπανίας, Βρετανίας και ΗΠΑ. Βασικός κορμός της δύναμης είναι η 66η μηχανοκίνητη ταξιαρχία πεζικού, που ανήκει στο δεύτερο σώμα στρατού με έδρα το Γκελίμπολου / περιοχή Τσανάκαλε / Ανατολικής Θράκης, που διοικητικά υπάγεται στην 1η Στρατιά της Κωνσταντινούπολης. Σε ανώτατο επίπεδο η συγκεκριμένη δύναμη είναι στη διάθεση για άμεση απάντηση σε απειλή για τα συμφέροντα της Συμμαχίας στον ανώτατο διοικητή των συμμαχικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, Αμερικανό πτέραρχο Τοντ Ουόλτερς.
Σημειώνεται ότι πολύ πρόσφατα η 66η μηχανοκίνητη ταξιαρχία πραγματοποίησε την άσκηση «Eurasia Bridge CPX» στην Ανατολική Θράκη / περιοχή Τεκιρντάκ, με τη συμμετοχή επιτελών από 23 κράτη-μέλη της Συμμαχίας. Επίσης, στη συγκεκριμένη δύναμη άμεσης αντίδρασης η Τουρκία διαθέτει -μεταξύ άλλων- αμυντικό υλικό δικής της παραγωγής με έμφαση σε πυροβολικό, αντιαρματικά συστήματα, οχήματα μάχης, πυρομαχικά, καθώς και σε μονάδες διοικητικής μέριμνας.
Εκτός…
Η Ελλάδα ούτε φέτος συμμετέχει σε αυτή τη δύναμη, όπως δεν συμμετείχε το 2020 υπό πολωνική διοίκηση, ως και το 2019 στην υπό γερμανική. Στην περίπτωση του 2020 τον κυρίαρχο ρόλο είχαν η πολωνική μεραρχία Pοdhale-Rifles, η 12η μηχανοκίνητη μεραρχία πεζικού, ενώ είχαν ενσωματωθεί στοιχεία στρατιωτικής αστυνομίας, καθώς και επίλεκτη μονάδα για την αντιμετώπιση απειλών χημικού-πυρηνικού-ραδιολογικού και βιολογικού πολέμου (CBRN), η οποία είχε παρακολουθήσει επί τέσσερις μήνες σύγχρονα σεμινάρια στο Κέντρο Αριστείας για την αντιμετώπιση μη συμβατικών απειλών, που εδρεύει στην Τσεχία.
Στη συγκεκριμένη δύναμη συμμετείχαν μονάδες και επιτελείς από τη Βουλγαρία, την Τσεχία, την Ουγγαρία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, τη Σλοβενία, τη Ρουμανία, την Ισπανία, τη Τουρκία, τη Βρετανία και μερικώς τις ΗΠΑ. Οπως και το 2019, που η VJTF τελούσε υπό γερμανική διοίκηση (9η τεθωρακισμένη μεραρχία), ιδιαίτερα σημαντική ήταν η υποστήριξη που παρείχε ο στρατιωτικο-βιομηχανικός κολοσσός Rheinmetall.
Ιστορικό αναπροσαρμογών
Η NRF ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2002 στη Σύνοδο Κορυφής της Συμμαχίας στην Πράγα. Είναι δημιούργημα υπουργών Αμυνας των ΗΠΑ. Η NRF έχει στόχο να ενισχύσει την ετοιμότητα και την ανταπόκριση του ΝΑΤΟ, καθώς και να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ανάπτυξη δυνατοτήτων (ειδικά στην Ευρώπη). Οπως έχει επισημανθεί, ο στόχος ήταν να δημιουργηθεί μια «πραγματική βιώσιμη δύναμη με δομή C4ISR και να της ανατεθούν μάχιμες μονάδες.
Η NRF, η οποία είχε αρχικά τεθεί σε λειτουργία τον Οκτώβριο του 2004, έφθασε σε πλήρη επιχειρησιακή ικανότητα το 2006. Ωστόσο, η NRF αντιμετώπισε προκλήσεις από την αρχή. Αντιμετώπισε ελλείψεις στις μεταφορές σε μεταγωγικά αεροσκάφη, σε ελικόπτερα, στις υπηρεσίες πληροφοριών, ως και στις μονάδες εφοδιασμού.
Κάποιες από αυτές οφείλονταν στις τότε εν εξελίξει επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ/ISAF στο Αφγανιστάν, αλλά σε άλλες περιπτώσεις ορισμένοι σύμμαχοι ήταν απλώς απρόθυμοι να συνεισφέρουν δυνάμεις. Δεδομένων αυτών των ελλείψεων, το ΝΑΤΟ χαμήλωσε το επίπεδο φιλοδοξίας της δύναμης αντίδρασης, και μετά από ένα χρόνο ύπαρξης της NRF, ουσιαστικά μείωσε την αρχική δύναμη από είκοσι πέντε χιλιάδες στρατεύματα σε περίπου δώδεκα χιλιάδες πεντακόσιους άνδρες.
Καμπανάκι
Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία (μέσω Κριμαίας) το 2014, το ΝΑΤΟ άρχισε να ανησυχεί όλο και περισσότερο για την ασφάλεια της Βαλτικής και της Πολωνίας. Ως αποτέλεσμα, η Συμμαχία υιοθέτησε ένα σχέδιο δράσης και ετοιμότητας, βασικό στοιχείο του οποίου ήταν η μετάπτωση στην Κοινή Ομάδα Δράσης Πολύ Υψηλής Ετοιμότητας (VJTF) και, συνεπώς, στη μείωση του χρόνου απόκρισης.
Προηγουμένως, αν και ορισμένα στοιχεία της ΝRF ήταν δυνατόν να αναπτυχθούν μέσα σε πέντε ημέρες, το μεγαλύτερο μέρος της δύναμης χρειαζόταν τριάντα ημέρες για να αναπτυχθεί. Σήμερα υπάρχουν στοιχεία της VJTF -το κύριο τμήμα της οποίας είναι μια ενισχυμένη πολυεθνική ταξιαρχία περίπου έξι χιλιάδων ανδρών- που μπορεί να αναπτυχθούν μέσα σε σαράντα οκτώ ώρες. Το ΝΑΤΟ αύξησε, επίσης, τεχνικά το μέγεθος της NRF από δεκατρείς χιλιάδες σε περίπου σαράντα χιλιάδες.
Το ΝΑΤΟ ισχυρίζεται ότι «η NRF μπορεί να προσαρμοστεί γρήγορα για να καλύψει τις ανάγκες μιας ευρείας ποικιλίας αποστολών, όπου και αν προκύψει κρίση». Ομως, η NRF δεν έχει χρησιμοποιηθεί σε αρκετές αποστολές, ούτε έχει διαδραματίσει κανένα ρόλο στην πιο επείγουσα κρίση, και αυτή είναι η παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα και η στρατιωτική ενέργεια στην Ανατολική Ουκρανία (Ντόνετσκ-Λουκάνσκ), που έχει δει η Συμμαχία εδώ και δεκαετίες.
Παρουσία
Από την ίδρυση της NRF πριν από σχεδόν είκοσι χρόνια, έχει χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη των αφγανικών εκλογών (2004), των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας (2004) και την ανακούφιση από καταστροφές στο Μουζαφαραμπάντ – Πακιστάν (2005), ως και τις Ηνωμένες Πολιτείες/τυφώνας «Κατρίνα» (2005). Ανεξήγητα όμως, δεν διαδραμάτισε κανένα ρόλο στην περαιτέρω ενίσχυση των κρατών της Βαλτικής, της Πολωνίας ή της Ρουμανίας, ως απάντηση στην παράνομη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την προσάρτηση της Κριμαίας.
Γιατί λοιπόν η NRF δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ, εκτός από την ασφάλεια συμβάντων σαν τα ανωτέρω ή την ανακούφιση από καταστροφές; Η ενεργοποίηση της NRF απαιτεί μια συναινετική απόφαση από όλους τους συμμάχους, αρκετοί από τους οποίους δεν συνδράμουν ανάλογα, ενώ, λόγω των 30 κρατών-μελών, δεν είναι εύκολη η συναίνεση.
Βελτιώσεις έχουν ήδη γίνει, αλλά ορισμένα κράτη, όπως η Γαλλία, δεν εμφανίζονται θετικά σε τέτοιες συνδρομές δυνάμεων. Πάντως, η νέα ηγεσία των Μπάιντεν – Χάρις εκτιμάται ότι θα δώσει ώθηση σε πιο ενεργό συμμετοχή και ανάληψη πρωτοβουλιών στη VJTF.
*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτή
