Μήπως πονάτε σε όλο σας το σώμα χωρίς λόγο;

Εμφανίζεται ξαφνικά κυρίως τις πρωινές ώρες. Είναι έντονος και ο πόνος ”περπατάει” σε όλο το σώμα. Τις περισσότερες φορές χωρίς κάποια αιτία.

Ο λόγος για τηνινομυαλγία η οποία προσβάλλει το 2-8% του γενικού πληθυσμού. Τι είναι η Ινομιαλγία; Ποια τα συμπτώματα της; πως αντιμετωπίζεται; Απαντήσεις στο άρθρο που ακολουθεί.

Toυ Σπύρου Καλημέρη

Ψυχίατρου & Ψυχοθεραπευτή

Η ινομυαλγία είναι ένα σύνδρομο, δηλαδή ένα σύνολο συμπτωμάτων, με κυριότερο αυτό του διάχυτου πόνου σε πολλαπλά σημεία του σώματος. Ο πόνος αυτός διάγει χρόνια πορεία και προκαλεί έντονη δυσφορία στο άτομο, ενώ πολύ συχνά είναι αίτιο μείωσης της λειτουργικότητάς του.

Υπολογίζεται ότι μπορεί να προσβάλλει 2-8% του πληθυσμού (αμερικανικού απ’όπου και οι μελέτες) με έμφαση στο γυναικείο φύλο σε αναλογία περίπου 8:1. Κάποια χαρακτηριστικά του ινομυαλγικού πόνου είναι ότι δύναται να αλλάζει επίκεντρο στο σώμα (μεταναστευτικός) και μπορεί να επιδεινώνεται υπό τις παρακάτω συνθήκες :

• πρωινές ώρες

• ψύχος / υγρασία

• μη αναζωογονητικό ύπνο

• σωματική / ψυχική καταπόνηση

• έντονη σωματική άσκηση

• σωματική αδράνεια

• άγχος / στρες

Η ινομυαλγία περιλαμβάνει συνήθως σε ποικίλο βαθμό και μια σειρά άλλων εκδηλώσεων :

• Αιμωδίες – ζάλη

• Υπερβολική κόπωση από καθημερινές δραστηριότητες που ενίοτε προεξάρχει τόσο ώστε να έχουμε το Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης

• Διαταραχή ύπνου με συνηθέστερες τις ανωμαλίες στο λεγόμενο βαθύ ύπνο (slow wave sleep, SWS), που έχει αναζωογονητικό ρόλο

• Ευερέθιστο έντερο, στομαχικό άλγος

• Κεφαλαλγίες (τάσεως, ημικρανίες)

• Ξηροστομία

• Ξηροδερμία

• Ρινίτιδα

• Δυσκαταποσία

• Συχνοουρία, δυσουρία, αυξημένη έπειξη για ούρηση

• Δυσμηνόρροια, προεμμηνορυσιακή επιδείνωση συμπτωμάτων

Παράλληλα μια χαρακτηριστική πλευρά του συνδρόμου είναι η λεγόμενη “fibrofog” που θα μπορούσε να αποδοθεί ως «ινομίχλη». Ονομάστηκε έτσι για να περιγράψει τη διαταραχή στις γνωστικές λειτουργίες που συνοδεύει την ινομυαλγία όπως τις δυσκολίες συγκέντρωσης, την υποκειμενική αίσθηση απώλειας της ενεργού μνήμης, τη δυσκολία έκφρασης και ανεύρεσης της κατάλληλης λέξης, τη δυσχέρεια διαμόρφωσης σχεδίων κ.α.

Η συχνή συνύπαρξη της ινομυαλγίας με την κατάθλιψη και τις αγχώδεις διαταραχές είναι διαπιστωμένη εδώ και πολλά χρόνια. Βέβαια συμβαίνει και να υπάρχει η ινομυαλγία αυτούσια χωρίς συννοσηρότητα.

Κοινό φαινόμενο πάντως είναι η αθρόα χρήση υπηρεσιών υγείας και διαφόρων ιατρικών ειδικοτήτων χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα. Η ινομυαλγία θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως μια σωματόμορφη διαταραχή με την έννοια ότι μιλάμε για εκδήλωση σωματικών συμπτωμάτων ως το προεξάρχον κριτήριο.

Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται σύνδρομο ανήσυχων ποδιών στο πλαίσιο του ινομυαλγικού συνδρόμου. Γενικά η συσχέτιση της ινομυαλγίας με διαταραχή του ύπνου και της αρχιτεκτονικής του είναι επίσης διαπιστωμένη.Τέλος δεν είναι ασυνήθιστη η συννοσηρότητα και με άλλες ιατρικές παθήσεις όπως οι παθήσεις του θυρεοειδή, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα κ.α.

Όσον αφορά την παθογένεια της ινομυαλγίας υπάρχουν διάφορες επικρατούσες θεωρίες με την έρευνα να είναι πάντα εν’ εξελίξει. H βασική νευροβιολογική θεωρία που εμπλέκεται μάλιστα και γενικά σε διαταραχές σωματικών συμπτωμάτων με επίκεντρο τον πόνο είναι η λεγόμενη «κεντρική και περιφερική ευαισθητοποίηση».

Θέλοντας να την εξηγήσουμε με απλά λόγια θα μπορούσαμε να πούμε ότι η κεντρική ευαισθητοποίηση έχει να κάνει με ερεθίσματα πόνου χαμηλής έντασης τα οποία μέσω αλλαγών στις νευροδιαβιβαστικές οδούς του νωτιαίου μυελού, καταλήγουν σε αυξημένο αλγαισθητικό σήμα στον εγκέφαλο. Παράλληλα η περιφερική ευαισθητοποίηση έχει να κάνει με μείωση στον ουδό (όριο) του σήματος που πιάνουν οι υποδοχείς του άλγους στο δέρμα, στους μύες και στις αρθρώσεις.

Συνήθως οι δύο αυτοί μηχανισμοί αλληλοεπηρεάζονται και πυροδοτούνται από επαναλαμβανόμενη τοπική ιστική βλάβη ή/και μυική τάση λόγω φλεγμονής ή τραυματισμών, από παρατεταμένη αδράνεια, καθώς και από έντονο στρες.

Το τελικό αποτέλεσμα είναι η υπεραλγησία (μικρό ερέθισμα → μεγάλος πόνος ή ακόμα και η αλλοδυνία (πόνος από μη αλγογόνο ερέθισμα).Επίσης ταυτόχρονα μπορεί να μεταβάλλεται και η ευαισθησία των υποδοχέων σε άλλα ερεθίσματα όπως χημικά, οσμής, ήχου, θερμοκρασίας κ.α.

Σε γενετικό επίπεδο η ινομυαλγία θεωρείται ως το αποτέλεσμα συνδυασμού γονιδίων που κωδικοποιούν παράγοντες στα βιοχημικά μονοπάτια του μεταβολισμού των μονοαμινών, δηλαδή της σεροτονίνης, της νοραδρεναλίνης και της ντοπαμίνης. Τα γνίδια αυτά ΔΕΝ είναι ειδικά μόνο για την ινομυαλγία, αλλά αντίστοιχοι πολυμορφισμοί εμπλέκονται στην κατάθλιψη και τις διαταραχές σωματικών συμπτωμάτων. Επιπλέον έχει επισημανθεί οικογενειακή κληρονομικότητα στη νόσο.

Η νευροδιαβίβαση του πόνου είναι σεροτονινεργική, νοραδρενεργική και ντοπαμινεργική. Αυτός είναι ο λόγος που τα σχετικά αντικαταθλιπτικά φάρμακα που επηρεάζουν θετικά τη σεροτονίνη, τη νοραδρεναλίνη και την ντοπαμίνη έχουν ευνοική επίδραση στις διαταραχές πόνου και στην ινομυαλγία. Υψηλότερη αποτελεσματικότητα έχουν οι SNRIs όπως η ντουλοξετίνη και η βενλαφαξίνη.

Ακόμη τα περισσότερα σταθεροποιητικά (αντιεπιληπτικά) φάρμακα έχουν ευεργετική επίδραση στον πόνο λόγω της δράσης τους στα τασεοελεγχόμενα κανάλια νατρίου & ασβεστίου των νευρώνων.

Για παράδειγμα η πρεγκαμπαλίνη και η γκαμπαπεντίνη με δράση στα προαναφερόμενα α2δ κανάλια χρησιμοποιούνται ευρύτατα με συνήθως καλή αποτελεσματικότητα σε υψηλές δόσεις στην ινομυαλγία. Τέλος ενίοτε κάποια αντιφλεγμονώδη και άλλα βαρύτερα αναλγητικά χρησιμοποιούνται με ποικίλλα αποτελέσματα, δε θεωρούνται όμως πρώτης γραμμής θεραπεία.

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) εφαρμόζεται με υπαρκτά ποσοστά επιτυχίας και στην ινομυαλγία.

Ο πόνος είναι ένα σωματικό σύμπτωμα πάνω στο οποίο «οικοδομούνται» μια σειρά από συναισθήματα, όπως το άγχος, καθώς και πολλαπλές αρνητικές σκέψεις και πεποιθήσεις. Υπάρχει μια μαθησιακή διάσταση στη στάση απέναντι στο χρόνιο πόνο. Ο τρόπος που ερμηνεύεται ο πόνος καθώς και οι διάφορες συμπεριφορές αποφυγής που προκαλεί αποτελούν στόχους της CBT.

Παράλληλα σε ορισμένους ασθενείς βοηθούν κάποιες τεχνικές χαλάρωσης όπως η προοδευτική μυική χαλάρωση (progressive muscle relaxation, PMR), η νοερή αναπαράσταση και η εκπαίδευση στη διαφραγματική αναπνοή.

Δε θα πρέπει να αγνοηθεί τέλος η θετική συμβολή της φυσικής άσκησης στην ινομυαλγία, σε συνδυασμό φυσικά με τις υπόλοιπες θεραπευτικές προσεγγίσεις.

Το δυσλειτουργικό impact της νόσου στον πληθυσμό όπως είναι και ο κανόνας για τις ψυχικές διαταραχές είναι υποεκτιμημένο.

Αν το εξετάσει κανείς και από την οικονομική σκοπιά, όπως είναι της μόδας τα τελευταία χρόνια, είναι αδιαμφισβήτητο οτι πολλά ευρώ θα είχαν εξοικονομηθεί λόγω της αποφυγής άσκοπης διενέργειας εξετάσεων και λήψης φαρμάκων για σωματικά συμπτώματα που τελικά δε θα βρεθεί “παθολογική” αιτία.

Ο κόσμος βέβαια όπως αναμένεται όχι μόνο δε γνωρίζει, αλλά λόγω του στίγματος δε θα έχει και την πιο θετική ανταπόκριση αν του πούνε οτι τα σωματικά του συμπτώματα είναι “ψυχολογικά”. Εν πάσει περιπτώσει φαίνεται από τα εώς τώρα επιστημονικά δεδομένα οτι η ειδικότητα του ψυχιάτρου είναι η κατάλληλη για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της ινομυαλγίας.