Κι ενώ η χώρα είναι απορροφημένη με τη διαπραγμάτευση για το όνομα της ΠΓΔΜ και συζητάμε στο εσωτερικό εάν θα περιέχει τον όροι «Μακεδονία» ή όχι, για μια ακόμη φορά φαίνεται πως η χώρα ομφαλοσκοπεί και αδυνατεί να κατανοήσει το ευρύτερο γεωστρατηγικό παίγνιο που δείχνει να βρίσκεται σε εξέλιξη στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.
Του Μιχαήλ Βασιλείου
Εάν κανείς αποδεχθεί ως υπόθεση εργασίας το εύσχημο επιχείρημα, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο «power broker», ο επιδιαιτητής των ισορροπιών της ευρύτερη περιοχής, η οποία με τη σειρά της εντάσσεται στον παγκόσμιο ανταγωνισμό ισχύος μεταξύ των μεγαλύτερων δυνάμεων του πλανήτη, τότε η εικόνα διαφοροποείται.
Αυτό που θα πρέπει να κάνουμε στην Ελλάδα είναι να προσπαθήσουμε να δούμε την περιοχή με τα «γυαλιά» των Αμερικανών, των Ρώσων και όλων όσοι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αλληλεπιδρούν στη «σκακιέρα» της περιοχής. Διαφορετικά θα συνεχίσουμε να τρέφουμε την ψευδαίσθηση ότι όλοι οι υπόλοιποι βλέπουν «τη δικιά μας πραγματικότητα», με αποτέλεσμα να διαπράττουμε θεμελιώδη σφάλματα στη στρατηγική μας.
Εξετάζοντας υπό το φως των ανωτέρω την υπόθεση της διαπραγμάτευσης για ενδεχόμενη συμφωνία ανάμεσα στην Αθήνα και τα Σκόπια, ας κάνουμε μια προσπάθεια να δούμε την υπόθεση με τα «μάτια» των Αμερικανών και εμμέσως των Ρώσων.
Στην εικόνα παρεμβαίνουν οι δηλώσεις του Αμερικανού πρεσβευτή Τζέφρι Πάιατ για ήσσονος σημασίας ενδιαφέρον των ΗΠΑ για το όνομα της ΠΓΔΜ, αλλά και οι πολύ απρόσεκτες, αλλά δυνητικά αποκαλυπτικές δηλώσεις του Κύπριου προέδρου, Νίκου Αναστασιάδη.
Η παγκόσμια διαμάχη ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Ρωσία είναι ένα δεδομένο αυτής της προβληματικής. Όσον αφορά στο υποσύστημα των Βαλκανίων, όλα δείχνουν ότι η Ουάσιγκτον επιθυμεί τον εξοβελισμό κάθε ρωσικής επιρροής από την περιοχή.
Η ρωσική παρουσία είναι πασιφανής στην Republika Spska, στο σερβοβοσνιακό τμήμα δηλαδή, διά του καθεστώτος του «ιδιόρρυθμου» Σερβοβόσνιο ηγέτη Μίλοραντ Ντόντικ, το οποίο επιβιώνει με τη βοήθεια της Μόσχας, καθώς προσφέρει «προγεφύρωμα» για τους Ρώσους στην περιοχή των Βαλκανίων.
Άλλο ένα στήριγμα των Ρώσων στα Βαλκάνια είναι η Σερβία, αν και η περίπτωσή της είναι προδήλως διαφορετική. Η σερβική ηγεσία προσπαθεί να διατηρήσει ρόλο «αδέσμευτου» και απορρίπτει κάθε έκκληση ή/και προτροπή από οπουδήποτε να επιλέξει πλευρά εάν επιθυμεί, όπως δηλώνει να ενσωματωθεί στους δυτικούς θεσμούς.
Σε αυτό δεν προσθέτουμε και το «ασφάλειας», διότι είναι πρόσφατες οι δηλώσεις που απορρίπτουν την προοπτική ένταξης της χώρας στην Ατλαντική Συμμαχία, με τους λόγους να είναι ευρύτεροι της νωπής μνήμης από τους βομβαρδισμούς ΝΑΤΟϊκών αεροσκαφών στον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου…
Το Βελιγράδι, απορρίπτοντας, προς ώρας, την προοπτική ένταξης στο ΝΑΤΟ, σκοπεύει να διατηρήσει στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο τις σχέσεις με τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, που αποτελεί στήριγμα για τους Σέρβους και πηγή προμήθειας ικανών οπλικών συστημάτων για την ενίσχυση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων των ενόπλων δυνάμεων της χώρας.
Όσο διατηρείται η σχέση με τους Ρώσους, οι Σέρβοι διατηρούν διαπραγματευτική ισχύ, καθώς η υπόθεση του Κοσσυφοπεδίου δεν έχει κλείσει, ούτε και η προοπτική προβολής νέων αναθεωρητικών βλέψεων από τους Αλβανούς στη νότια Σερβία και θέλουν να κρατήσουν όλους τους διαύλους ανοιχτούς.
Εάν δεν κλείσουν τα βαλκανικά μέτωπα, δύσκολα θα κάνει το βήμα επιλογής ανάμεσα στους «δυο πόλους», ανατολή και δύση η Σερβία, αν και έχει ξεκαθαρίσει ότι το ενδιαφέρον της για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ζωηρό, όχι όμως σε βάρος των εθνικών της συμφερόντων, υπονοώντας τις «εκκρεμότητες» με τους Αλβανούς, είτε αυτό αφορά το βόρειο Κοσσυφοπέδιο, είτε τη νότια Σερβία.
Το άλλο στήριγμα των Ρώσων στα Βαλκάνια είναι η ΠΓΔΜ και ως αντάλλαγμα «πρόσβασης» η Μόσχα έχει αναγνωρίσει τη χώρα «με τη συνταγματική ονομασία», κάτι το οποίο απειλεί να αποσύρει, σε περίπτωση που η σημερινή κυβέρνηση Ζάεφ συνεχίσει την πορεία προς δυσμάς, δηλαδή την απόλυτη προτεραιότητα που δείχνει να έχει η ενσωμάτωση της χώρας στο ΝΑΤΟ.
Με βάση την ανωτέρω εικόνα, επιστρέφοντας στην οπτική των Αμερικανών με βάση τον σχεδιασμό τους για τη «μεγάλη εικόνα», είτε αφορά την πλανητική σύγκρουση με τη Ρωσία, είτε την επιμέρους στη ΝΑ Μεσόγειο που αφορά διάφορα επιμέρους μέτωπα, είναι φανερό ότι ο σχεδιασμός της Ουάσιγκτον δεν θα μπορούσε να μην έχει γίνει με βάση αυτή την οπτική.
Εν ολίγοις, εάν υπάρχουν πολλά μέτωπα ανοικτά στην περιοχή και σημαντικότερο πρόβλημα η συμπεριφορά της Τουρκίας, τότε το πιθανότερο σενάριο είναι ότι η συζήτηση με την ελληνική κυβέρνηση, διά του υπουργείου Εξωτερικών και του Νίκου Κοτζιά, ο οποίος έχει την ειδική παιδεία που απαιτείται για να κατανοήσει επαρκώς ζητήματα διεθνούς ασφάλειας, αφορά ολόκληρη την περιοχή.
Το θέμα ίσως είναι τόσο απλουστευτικό ώστε να έχει υπάρξει ένα είδος συμφωνίας για το ποια μέτωπα θα είναι αυτά όπου η Ελλάδα θα υποχωρήσει τακτικά, για να λάβει ανταλλάγματα σε άλλα μέτωπα, τέτοια τα οποία η ελληνική πλευρά αναλύσει και θεωρεί ως στρατηγικής σημασίας.
Δηλαδή, μέτωπα τακτικής υποχώρησης θα μπορούσαν να είναι αυτό των σχέσεων με την ΠΓΔΜ και την Αλβανία, ενώ στρατηγικό αντάλλαγμα θα μπορούσε να αφορά το παίγνιο των υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο, το οποίο θα μπορούσε να σηματοδοτήσει και την πιο ουσιώδη αμερικανική στήριξη για την αντιστροφή της κατάστασης στην Ελλάδα της κρίσης…
Εάν αυτή η ανάγνωση της κατάστασης είναι ορθή, τότε αποκτούν νόημα οι δηλώσεις Αναστασιάδη, διότι διαφορετικά δυσκολεύεται κανείς να πιστέψει το πώς είναι δυνατόν ένας έμπειρος πολιτικός να κάνει τόσο παιδαριώδη και αυτοκαταστροφικά σφάλματα τις παραμονές εκλογών.
Εάν δηλαδή υπάρχει κάτι το οποίο μπορεί κανείς να εικάσει ότι τελικά είναι το μήνυμα των δηλώσεων Αναστασιάδης, είναι ένα έμμεσο μήνυμα προς την πλευρά της Ελλάδας, «κλείστε τα μέτωπα στα Βαλκάνια το συντομότερο για να ασχοληθούμε με τον πλούτο της Μεσογείου από την Κρήτη και ανατολικότερα…
Σε περίπτωση πάντα που οι υποψίες που διατυπώνονται αποτυπώνουν σε έναν βαθμό τουλάχιστον την πραγματικότητα, η Ελλάδα επιχειρεί να «καβαλήσει το κύμα» για να επωφεληθεί, με τις μικρότερες όμως απώλειες στα υπόλοιπα θέματα εθνικού ενδιαφέροντος.
Πρακτικά αυτό φαίνεται στον ενεργό ρόλο που έχει παίξει για το να κινηθεί η πολιτική – διπλωματική διαδικασία και η διαβίβαση του μηνύματος ότι η Αθήνα «παίζε το παιχνίδι» και επιδιώκει ενεργά να κλείσει τα μέτωπα. Βασικός στόχος είναι εάν δεν προκύψει συμφωνία να μην μπορεί να κατηγορηθεί η Ελλάδα ότι τορπίλισε τη διαδικασία και οι ευθύνες να περάσουν στα Σκόπια.
Στο πλαίσιο αυτό, η προβολή των αλυτρωτικών διεκδικήσεων και όχι το όνομα ως το βασικότερο θέμα προς διευθέτηση στην όλη διαπραγμάτευση, έχει νόημα. Κι αυτό διότι αφενός κανείς δεν μπορεί να σε ψέξει όταν ο αλυτρωτισμός είναι αυταπόδεικτος και πολιτικές δυνάμεις στα Σκόπια επιδιώκουν την κεφαλαιοποίηση της «σκληρής εθνικής στάσης» που επιδεικνύουν, με αποτέλεσμα την αυξημένη πιθανότητα να τινάξουν τη διαδικασία στον αέρα.
Με βάση αυτές τις παρατηρήσεις, οι κινητοποιήσεις στην Ελλάδα για το θέμα αφενός ενισχύει τη διαπραγματευτική θέση της κυβέρνησης, αφού αντιμετωπίζει ό,τι και οι Σκοπιανοί, αυξάνοντας την «διπλωματική αξία» της θυσίας για τον δυνητικά συμφωνημένο με τις ΗΠΑ στόχο, εξαιτίας του εμφανούς πολιτικού κόστους που καταβάλλεται.
Από την άλλη πλευρά όμως δυσκολεύει ολοένα και περισσότερο η τελική αποδοχή από ελληνικής πλευράς κάποιου συμβιβασμού, τον οποίο μπορεί να απορρίψουν στο εσωτερικό τους τα Σκόπια. Για τον λόγο αυτό κι επειδή η «γλώσσα του σώματος» των Τσίπρα και Ζάεφ στις χθεσινές δηλώσεις ήταν αποκαλυπτική των προβλημάτων που αντιμετωπίζονται, η στάση των πολιτικών δυνάμεων στην Ελλάδα θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτική.
Η διατήρηση της πίεσης στην κυβέρνηση από την αντιπολίτευση μπορεί να αποδειχθεί εθνικά επωφελής. Ωστόσο, η άρνηση να δεχθούν κατ’ ιδίαν ενημέρωση για το που οδεύει η διαπραγμάτευση και ποιες συνεννοήσεις υπάρχουν στο παρασκήνιο, κυρίως όμως πιο είναι το βέλτιστο αποτέλεσμα που επιδιώκει η ελληνική πλευρά, θα μπορούσε να οδηγήσει σε δυσμενείς εξελίξεις για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα.
Ας επιχειρήσουν να συνεργαστούν, έστω και μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας για το καλό της χώρας. Πιθανότατα μπορούν να συνεχίσουν να συγκρούονται πολιτικά, δημοσίως, σε υψηλούς τόνους και την ίδια στιγμή αν όχι να εξυπηρετούν, να μη βλάπτουν το ελληνικό εθνικό συμφέρον.
Θα πρέπει να επιδειχθεί υπευθυνότητα από όλους. Είναι πασιφανές ότι οι εξελίξεις στην περιοχή έχουν μεγάλο παρασκήνιο και αυτή την εποχή θα κριθούν πολλά τα οποία θα καθορίσουν την πορεία της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια και εν τέλει την τύχη της.
