Ο Ρέντσο Γκουόλο, Ιταλός κοινωνιολόγος και ειδικός για το Ισλάμ με άρθρο του στη La Repubblica περιγράφει τις κύριες διαφορές Σιιτών και Σουνιτών και εξηγεί τι βρίσκεται πίσω από την εκτέλση του Αλ Νιμρ, το μήνυμα που θέλουν να στείλουν οι Σαουδάραβες και τις επιπτώσεις που θα έχει η κίνηση αυτή.
«Η εκτέλεση του σιίτη σεΐχη Νιμρ Αλ Νιμρ, ενός από τους πολιτικούς και θρησκευτικούς ηγέτες του κινήματος διαμαρτυρίας που ξέσπασε το 2011 στην πλούσια ανατολική επαρχία της Σαουδικής Αραβίας, υπάρχει κίνδυνος να προκαλέσει μια διπλή έκρηξη στην περιοχή. Μια έκρηξη θρησκευτική, ανάμεσα στους Σουνίτες και τους Σιίτες. Και μια έκρηξη πολιτική, ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, που έχουν αυτοανακηρυχθεί προστάτες αυτών των κοινοτήτων.
Η αντιπαράθεση μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν έχει μια μακρά ιστορία. Στη ρίζα της βρίσκεται η θρησκευτική απέχθεια που τρέφουν οι Ουαχαμπίτες της Σαουδικής Αραβίας απέναντι στους σιίτες, τους οποίους θεωρούν όχι αληθινούς μουσουλμάνους, αλλά αποστάτες. Όταν πέθανε ο ιδρυτής του Ισλάμ, ο Προφήτης Μωάμεθ, το 632, οι Άραβες που τον ακολουθούσαν διχάστηκαν για το ποιος έπρεπε να τον διαδεχθεί. Οι περισσότεροι, που αργότερα θα γίνονταν γνωστοί ως Σουνίτες, υποστήριξαν τον Αμπού Μπακρ, έναν φίλο τού Προφήτη και πατέρα της συζύγου του, Αΐσα. Άλλοι επισήμαναν ότι ο Προφήτης είχε ορίσει διάδοχό του τον Άλι, εξάδελφο και γαμπρό του, και έγιναν γνωστοί ως Σιίτες. Οι υποστηρικτές του Αμπού Μπακρ επικράτησαν, παρόλο που ο Άλι κυβέρνησε για λίγο με τον τίτλο του τέταρτου χαλίφη. Ο διχασμός αυτός οξύνθηκε ακόμη περισσότερο όταν ο γιος τού Άλι, ο Χουσέιν, σκοτώθηκε το 680 στην Καρμπάλα από σουνίτες στρατιώτες. Οι Σουνίτες εξακολούθησαν να μονοπωλούν την πολιτική ισχύ, ενώ οι Σιίτες ζούσαν στο περιθώριο και συμβουλεύονταν τους ιμάμηδες, οι πρώτοι δώδεκα των οποίων ήταν απόγονοι του Άλι.
Για να ξεπεράσουν τη θεολογική καταστροφή που συνέδεσαν με τον θάνατο του δωδέκατου ιμάμη, οι Σιίτες επεξεργάστηκαν ένα ιδιαίτερο δόγμα: Τη θεολογία του Αποκρυφισμού. Και δημιούργησαν, αντίθετα με τον σουνισμό, έναν πραγματικό και ιεραρχημένο κλήρο. Μια τάξη ειδικών που, ανάμεσα στ’ άλλα, πρέπει να ερμηνεύουν το κρυμμένο νόημα του Κορανίου.
Οι Ουαχαμπίτες, οπαδοί ενός αδιάλλακτου μονοθεϊσμού και αντίθετοι με τη σύνδεση των δώδεκα Ιμάμηδων με οποιαδήποτε μορφή λατρείας, θεωρούσαν πάντα τους Σιίτες ειδωλολάτρες που πρέπει να ζουν στο περιθώριο. Η αντιπαράθεση αυτή δεν μειώθηκε ποτέ. Και οξύνθηκε εκ νέου το 1979, όταν ο σιισμός του αγιατολάχ Χομεϊνί ανέλαβε την εξουσία στο Ιράν. Ο επαναστατικός σιισμός συνιστά απειλή για τους Σαουδάραβες επειδή αμφισβητεί τόσο τον ρόλο τους ως «θεματοφυλάκων των ιερών τόπων» όσο και το δόγμα του ουαχαμπισμού, που στηρίζεται στην αδικία και την καταστολή. Το σύστημα των διεθνών συμμαχιών επιδείνωσε την κατάσταση. Η Σαουδική Αραβία είναι από το 1945 σύμμαχος μιας Αμερικής που οι Ιρανοί θεωρούσαν πάντα τον «Μεγάλο Σατανά». Τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, οι Σαουδάραβες και οι Ιρανοί βρίσκονται σε έναν διαρκή «πόλεμο δι’ αντιπροσώπων», που διεξάγεται στον Λίβανο, στο Ιράκ, στη Συρία, στην Υεμένη, στο Μπαχρέιν.
Εκτελώντας τον Αλ Νιμρ, οι Σαουδάραβες στέλνουν τώρα ένα μήνυμα: Γι’ αυτούς, εχθροί δεν είναι μόνο οι Σουνίτες που συμπαθούν την αλ-Κάιντα, αλλά και οι Σιίτες που διαφωνούν με το καθεστώς του Ριάντ. Το μήνυμα αυτό έχει παραλήπτη κυρίως το Ιράν, ώστε να καταλάβει ότι δεν θα γίνει ανεκτή οποιαδήποτε παρέμβαση, κρατική ή θρησκευτική, στον κήπο του σαουδαραβικού οίκου. Πρόκειται για ένα μήνυμα που, σύμφωνα με τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών, θα κοστίσει ακριβά στη σαουδαραβική δυναστεία και που, σύμφωνα με τον ίδιο τον ηγέτη της ισλαμικής δημοκρατίας Χαμενεΐ, δεν θα εμποδίσει την «αφύπνιση» των Σιιτών.
Όσο ο διπλός διχασμός, πολιτικός και θρησκευτικός, τροφοδοτεί τη σύγκρουση ανάμεσα στους δύο γίγαντες της Μέσης Ανατολής, η περιοχή δεν θα μπορεί να σταθεροποιηθεί. Το δείχνει η σουνιτική στρατιωτική συμμαχία που συγκροτήθηκε, με πρωτοβουλία της Σαουδικής Αραβίας, για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Το πρόβλημα είναι ότι στον όρο αυτό, το Ριάντ δεν περιλαμβάνει μόνο την αλ-Κάιντα, αλλά και όλα τα σιιτικά κινήματα που δραστηριοποιούνται στον Λίβανο, στην Υεμένη, στο Μπαχρέιν και στην ανατολική Σαουδική Αραβία».
