Άραγε πόσο επικίνδυνο μπορεί να αποδειχθεί ένα ποντίκι για έναν ελέφαντα;

Κατά αναλογία ποια μπορεί να είναι η δυσμενής επίδραση μιας οικονομίας μεγέθους κάτω από τα όρια του 2,5% του Ευρωπαϊκού οικονομικού οικοδομήματος, όταν αυτή οδηγηθεί, είτε οικειοθελώς, είτε ακούσια, εκτός Ευρώ; Πολλές φωνές οπωσδήποτε απλοϊκά σκεπτόμενες, βιαστικά απαντούν: «μηδαμινές».

Είναι όμως πραγματικότητα πως υπάρχουν τόσο αποτελεσματικοί μηχανισμοί για να διαφυλάσσεται η οικονομική και νομισματική σταθερότητα στην Ευρωζώνη, από απρόσμενες απειλές και κινδύνους, τόσο έξω, αλλά και μέσα σε αυτήν; Είναι πράγματι η οικονομία τόσο «θωρακισμένη» όπως δηλώνεται;

Σε μια Ευρώπη όπου τα προβλήματα είχαν διαφανεί και εξελίσσονται από την κατάρρευση της Lehman Brothers και μετέπειτα, μάλλον ζούμε ένα διαρκές εξελισσόμενο οικονομικό ατύχημα, όπου κάθε μετάβαση στην επόμενη φάση, επιτείνει το δράμα, αντί να μας επιτρέπει να γινόμαστε μάρτυρες αυτής της «εξαιρετικής άμυνας», του Ευρωπαϊκού Χρηματοπιστωτικού οικοδομήματος.

Μην ξεχνάμε πως τουλάχιστον στην περιφέρεια της Ευρώπης σήμερα, υπάρχουν οικονομίες που είτε βρίσκονται σε πρόγραμμα ή/και σε μηχανισμό παροχής οικονομικής βοήθειας (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία), είτε σε δύσκολη οικονομική κατάσταση, παρότι συνεχίζεται να υπονοείται σε όλους τους τόνους, πως η Ευρωζώνη διαμορφώνει ένα κλειστό οικονομικό σύστημα, το οποίο μπορεί να ασφαλίζεται αποτελεσματικά απέναντι σε εσωτερικούς και εξωτερικούς οικονομικούς κινδύνους.

Μάλιστα με ιδιαίτερο στόμφο και αυταρέσκεια γίνεται λόγος για μια «Θωρακισμένη» Ευρωπαϊκή Οικονομία.

Αλήθεια πόσο «θωρακισμένη» μπορεί να είναι αυτή, τόσο όσο ήταν μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers; Ή ακόμη και μετά την πολλαπλή κρίση μιας σειράς Ευρωπαϊκών Τραπεζικών Ιδρυμάτων (Κύπρου, Ιρλανδίας, Πορτογαλίας, Ισπανίας, Ιταλίας, DAZIA);

Αν δεχθούμε το δόγμα, πως η προηγούμενη απόδοση είναι ενδεικτική και για την μελλοντική, τα νέα δυστυχώς, δεν είναι και τόσο ευχάριστα, για όσους υποστηρίζουν τη θεωρία «της απρόσβλητης οικονομίας».

Σε μια διαδικασία διερεύνησης, της απόδοσης των μηχανισμών, που υπήρχαν σε ετοιμότητα πριν την κατάρρευση της Lehman Brothers, ακόμη και μη ειδικοί θα διαπίστωναν πως μια σειρά από όργανα που είχαν θεσμοθετηθεί για να υπηρετούν την συνολική αμυντική προσπάθεια της Ευρωζώνης, δυστυχώς είτε αποδείχθηκαν ανεπαρκή και αναποτελεσματικά, είτε δεν είχαν εφευρεθεί καν, ενδεχομένως για λόγους έλλειψης πρόνοιας και φαντασίας.

Έτσι είναι γεγονός, πως πριν την κατάρρευση του Αμερικανικού τραπεζικού κολοσσού, δεν υπήρχε στην Ευρώπη μηχανισμός για επαρκή παρακολούθηση του εξωτερικού οικονομικού περιβάλλοντος, ούτε καν μια εγκατεστημένη διαδικασία προληπτικής επιτήρησης και εποπτείας.

Έτσι όταν η κρίση προέκυψε, η διαχείρισή της έγινε αποσπασματικά, χωρίς την ύπαρξη ενιαίας γραμμής και πρόβλεψης για την οικονομία των κρατών της Ευρωζώνης, αφού δεν είχε συστηθεί όργανο διαχείρισης κρίσεων, ενώ η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (ΕΒΑ) τότε δεν υφίστατο καν και στην θέση της, απλά υπήρχε ένα μόνο συμβουλευτικό γκρουπ (CEBS), αποτελούμενο από τους εμπλεκόμενους στην επιτήρηση των Ευρωπαϊκών Κεντρικών Τραπεζών.

Έτσι φτάσαμε στην τραπεζική κρίση που οδήγησε και την Κύπρο σε μνημόνιο, αφού ούτε μέχρι τότε, είχε θεσμοθετηθεί μια αποκλειστική ευρωπαϊκή εποπτική αρχή επιτήρησης των τραπεζών, ή έστω ένα σχήμα που συγκεντρώνοντας κεφάλαια από πριν, θα μπορούσε να αποτελεί ένα ασφαλιστικό καταφύγιο σε περιόδους κρίσεων.

Για τους περισσότερους που μπορεί να αναρωτιούνται «τι έγινε;», «ποιος φταίει;» και «πώς» έχουμε φθάσει μπροστά σε ένα σύστημα που τόσο εύκολα συνεχίζει «να καταστρέφεται», η απάντηση αν και δεν μπορεί να είναι απλοϊκή, θα μπορούσε να στοιχίζεται πίσω από τα τόσα «γιατί», που ακόμη δεν έχουν διερευνηθεί, που κάθε φορά περιγράφουν τα κενά των μηχανισμών και είναι εκείνα που αποτρέπουν τους ανθρώπους να συνεργάζονται, να συνθέτουν γνώμες κάτω από διαφορετικό επιστημονικό πρίσμα, να μαθαίνουν από τα λάθη των προηγούμενων και να συνεργάζονται για το καλό των επόμενων και του μέλλοντος.

Δυστυχώς δεν μπορεί να υπάρξει ικανοποιητική λειτουργία ενός κοινού Ευρωπαϊκού Χρηματοπιστωτικού συστήματος, ενός κατεξοχήν πλέγματος οργανισμών που κυριαρχούν τα υψηλά ρίσκα, αν οι λαοί και οι οικονομίες που το απαρτίζουν, δεν ζουν και εργάζονται με τα χαρακτηριστικά μιας συνεργατικής κουλτούρας όπου πρυτανεύει το ομαδικό πνεύμα, η αλληλεγγύη, η ευελιξία και η δημιουργικότητα.

Αυτός είναι και ο λόγος που κυρίως η γερμανική ηγεσία της Ευρώπης αδυνατεί σήμερα να εισηγηθεί ή και να σκεφθεί προτάσεις win-win, για μια συμφωνία με την Ελλάδα, κοινώς αδυνατεί να βελτιώσει τις σκέψεις της, να μάθει από το παρελθόν και να δημιουργήσει την Ευρώπη της συνεργασίας, σε ένα ασταθές οικονομικό και γεωπολιτικό πλαίσιο.

Είναι αυτή η εμμονή της σε κεντρικό συγκεντρωτικό σχεδιασμό και έλεγχο, η πίστη στην διοίκηση με τους αριθμούς, η συντηρητική προσέγγιση στην διαδικασία λήψης αποφάσεων με την αργή αντίληψη για τις παγκόσμια επερχόμενες μεταβολές, που χαρακτηρίζει κουλτούρες που καλούνται «σταθερές», αμετάβλητες.

Δυστυχώς όσο η Ευρωπαϊκή ηγεσία διατηρεί τα ίδια χαρακτηριστικά της προαποφασισμένης στάσης και της υπολογιστικής εως «λογιστικής» πολιτικής, με την καθημερινή εφαρμογή των ίδιων μέτρων και διαδικασιών, σε καταστάσεις και προβλήματα που κάποτε έμοιαζαν ίδια, αλλά σήμερα όταν εξετάζονται από πιο κοντά απέχουν πολύ μεταξύ τους, τότε το Ευρωπαϊκό Χρηματοπιστωτικό σύστημα μόνο προβλήματα θα συνεχίζει να αντιμετωπίζει.

Αυτό που ακόμη περισσότερο επιτείνει το πρόβλημα σήμερα, είναι η επιμονή της γερμανικής ηγεσίας να επιβάλλει τα στοιχεία αυτής της κουλτούρας, σε όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς, που όμως είναι βέβαιο δεν είναι αυτά που μπορούν να υποστηρίξουν ένα κοινό Ευρωπαϊκό και οικονομικό όραμα.

Είναι και αυτή η παράδοση που στέκει από το 77 μ.Χ., του Πλίνιου τους Πρεσβύτερου, που έλεγε πως «οι ελέφαντες μισούν τα ποντίκια» που φάνταζε απίστευτη, μέχρι τότε που οι Mythbusters ελευθέρωσαν ποντίκια κοντά σε ελέφαντες, που ζούσαν στη φύση στην περιοχή του Cape Town της Νότιας Αφρικής και διαπίστωσαν πως πράγματι τα μεγαλόσωμα θηλαστικά έφυγαν τρομαγμένα.

Μπορεί αυτός να είναι ο λόγος που οι «ελέφαντες» Γερμανοί πρότειναν την ανταλλαγή της Ελλάδας με το Πουέρτο Ρίκο, αφού μάλλον μας βλέπουν ως «ποντίκια».

Από την άλλη όμως αυτή δεν είναι μια απόδειξη πως και τα ποντίκια μπορούν να νικήσουν τους ελέφαντες;