Θα ξαναπερπατήσουν κάποια στιγμή τα μαμούθ στη Γη, μετά από την εξαφάνιση του τελευταίου πριν από περίπου 4.500 χρόνια;
Ένα ακόμη βήμα γι’ αυτό που κάποτε θεωρείτο επιστημονική φαντασία, έκαναν επιστήμονες στις ΗΠΑ, οι οποίοι για πρώτη φορά κατάφεραν να εισάγουν γονίδια ενός μαμούθ στο DNA ενός σημερινού ελέφαντα και, όπως διαπίστωσαν, το αρχαίο γενετικό υλικό φαίνεται να λειτουργεί κανονικά.
Σύγκριση μεγέθους ενός μαμούθ με έναν ελέφαντα και έναν άνθρωπο
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, με επικεφαλής τον διακεκριμένο καθηγητή γενετικής Τζορτζ Τσερτς , ο οποίος έχει συχνά προκαλέσει θόρυβο με τις τολμηρές πρωτοβουλίες του, πήραν δείγμα DNA από μαμούθ που είχε βρεθεί διατηρημένο στην «κατάψυξη» του Αρκτικού κύκλου και απομόνωσαν 14 γονίδια που είναι διακριτά από εκείνα του σημερινού συγγενούς τους, του ελέφαντα.
Στη συνέχεια, δημιούργησαν στο εργαστήριο αντίγραφα από αυτά τα γονίδια του μαμούθ και μετά τα εισήγαγαν στο γενετικό υλικό ενός ελέφαντα, αντικαθιστώντας αντίστοιχα γονίδια. Τα νέα γονίδια του μαμούθ λειτουργούν φυσιολογικά μέσα στον ελέφαντα, σύμφωνα με τις βρετανικές «Ντέιλι Μέιλ» και «Τέλεγκραφ».
Είναι η πρώτη φορά που γονίδια ενός μαμούθ «ζωντανεύουν» και γίνονται ξανά λειτουργικά σε ένα ζώο, χάρη στη νέα γενετική τεχνική της «κοπτοραπτικής» (με το όνομα Crispr) που επιτρέπει στους γενετιστές την προσθαφαίρεση γονιδίων σε έναν οργανισμό κατά βούληση και με ακρίβεια. Μια παρόμοια τεχνική έχει επικριθεί ότι, αν εφαρμοστεί σε ανθρώπους, μπορεί να ανοίξει τον (γενετικό) «ασκό του Αιόλου».
Όπως είπε ο Τζορτζ Τσερτς, επιλέχθηκαν γονίδια που έκαναν τα τριχωτά μαμούθ να ξεχωρίζουν, καθώς τους χάριζαν ανθεκτικότητα στο κρύο. Όπως είπε, «έχουμε πλέον λειτουργικά κύτταρα ελέφαντα με DNA μαμούθ στο εσωτερικό τους. Δεν έχουμε κάνει ακόμη σχετική επιστημονική δημοσίευση, επειδή δεν έχουμε ολοκληρώσει το έργο μας, αλλά είναι κάτι που θα κάνουμε στο μέλλον».
Τα μαμούθ έχουν στενή συγγένεια με τον ασιατικό ελέφαντα και εξαφανίστηκαν κατά την τελευταία εποχή των πάγων. Όμως στο απομονωμένο νησί Βράγκελ του Αρκτικού Ωκεανού ζούσαν οι τελευταίοι εκπρόσωποι του είδους τους έως πριν από 4.500 χρόνια. Ένα από αυτά τα ζώα ανακαλύφθηκε και ένα δείγμα από το DNA του χρησιμοποιήθηκε από τους γενετιστές του Χάρβαρντ. Υπολογίζεται ότι ένας τεράστιος αριθμός μαμούθ είναι ακόμη θαμμένα κάτω από τους αρκτικούς πάγους.
Εκτιμάται ότι διεθνώς υπάρχουν τουλάχιστον τρεις ανεξάρτητες επιστημονικές ομάδες, σε ΗΠΑ, Ρωσία και Ν. Κορέα, που κάνουν αγώνα δρόμου για να ανακατασκευάσουν το γονιδίωμα του μαμούθ και τελικά να το επαναφέρουν στη ζωή μέσω κλωνοποίησης. Άλλοι όμως επιστήμονες θεωρούν κάτι τέτοιο ανήθικο, ανέφικτο ή περιττό.
Πώς εξαφανίστηκαν τα μαμούθ;
Στοιχεία που δείχνουν πως ήταν η κλιματική αλλαγή και όχι ο ανθρώπινος παράγοντας η κύρια αιτία που οδήγησε τα μαμούθ στην εξαφάνιση διαθέτουν πλέον οι ερευνητές.
Ανάλυση DNA δείχνει πως ο αριθμός των μαμούθ άρχισε να μειώνεται πολύ νωρίτερα απ’ ότι πιστευόταν μέχρι σήμερα, καθώς το κλίμα στον πλανήτη άλλαζε. Δείχνει επίσης πως στην Ευρώπη υπήρχε πληθυσμός μαμούθ που εξαφανίστηκε πριν από περίπου 30.000 χρόνια.
Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση Proceedings of the Royal Society B.
Η εικόνα που είχαν πολλοί ερευνητές είναι πως τα μαμούθ ήταν είδη με αντοχή που κυριαρχούσαν στην εποχή τους.
Σύμφωνα όμως με τον Δρ Love Dalen από το Σουηδικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας που ηγείτο της έρευνας, αυτή αλλάζει την άποψη αυτή.
«Αυτό που φαίνεται είναι πως ήταν ένα όχι και τόσο δυναμικό είδος που εξαφανίστηκε κατά τόπους, μετανάστευσε… Συνέβαιναν πολλά», δήλωσε στο BBC.
Ο Dalen εργάστηκε με ερευνητές στο Λονδίνο αναλύοντας τον γενετικό κώδικα σε δείγματα από μαμούθ που είχαν συλλεχθεί στο πλαίσιο προηγούμενων ερευνών.
Διαπίστωσαν πως το είδος έφτασε στο χείλος της εξαφάνισης περίπου πριν από 120.000 χρόνια, εποχή που η θερμοκρασία στον πλανήτη ανέβηκε. Πιστεύεται πως ο πληθυσμός τους μειώθηκε από αρκετά εκατομμύρια σε μερικές δεκάδες χιλιάδες αλλά στη συνέχεια αυξήθηκε και πάλη όταν ο πλανήτης μπήκε σε μία νέα εποχή παγετώνων.
Οι ερευνητές βρήκαν επίσης πως η μείωση του πληθυσμού που οδήγησε και στην τελική εξαφάνισή τους άρχισε πριν από 20.000 χρόνια, όταν η Εποχή των Παγετώνων ήταν στην κορύφωσή της, και όχι πριν από 14.000 χρόνια όταν ο κόσμος άρχισε και πάλι να θερμαίνεται, όπως πιστευόταν έως σήμερα.
Εικάζουν λοιπόν πως ήταν τόσο το κρύο στον πλανήτη που το χορτάρι, το οποίο αποτελούσε την τροφή τους, άρχισε να εκλείπει. Ο περιορισμός του πληθυσμού τους μειώθηκε περαιτέρω καθώς η Εποχή των Παγετώνων τελείωνε, πιθανώς επειδή οι χορτολιβαδικές εκτάσεις που αποτελούσαν το κατεξοχήν φυσικό τους περιβάλλον αντικαταστάθηκαν από δάση στο νότο και τούνδρα στο βορά.
Η αιτία για την οποία τα μαμούθ εξαφανίστηκαν αποτελούσε θέμα έντονων επιστημονικών αντιλογιών. Ορισμένοι ερευνητές υποστήριζαν πως ήταν οι άνθρωποι που τα κυνήγησαν ανηλεώς προκαλώντας την εξαφάνισή τους ενώ άλλοι εντόπιζαν στις αλλαγές του κλίματος το βασικό λόγο εξαφάνισής τους.
Σχετικά με τη δεύτερη θεωρία, η κριτική επικεντρώνεται στο ότι ο κόσμος είχε ήδη αρχίσει να θερμαίνεται πριν τα μαμούθ εξαφανιστούν κι έτσι δεν μπορεί αυτή να ήταν η αιτία. Η νέα έρευνα δείχνει πως τα μαμούθ έφτασαν στο όριο της εξαφάνισης ανάμεσα στις εποχές των παγετώνων κι έτσι αποτελεί επιχείρημα για την άποψη πως ήταν η κλιματική αλλαγή η αιτία της εξαφάνισής τους.
Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι σύμφωνα και με προσομοίωση των συνθηκών της εποχής την οποία είχαν επιχειρήσει οι ερευνητές στο πανεπιστήμιο του Durham University το 2010.
Φυσικά πολλά είδη- ανάμεσά τους και ο άνθρωπος- έγιναν πολύ πιο δραστήρια μετά την Εποχή των Παγετώνων κι έτσι ο ανταγωνισμός μεταξύ των ειδών και το κυνήγι είναι πιθανό να συντέλεσε στην εξαφάνισή τους, αλλά όχι να αποτέλεσε τη βασική αιτία, όπως τονίζει ο καθηγητής Adrian Lister του National History Museum.
«Κατά τη διάρκεια της τελευταίας εποχής των παγετώνων, πριν από 50.000 έως 20.000 χρόνια, σημειώθηκαν ουσιαστικές μετακινήσεις των πληθυσμών μαμούθ. Για παράδειγμα στην Ευρώπη τα μαμούθ αντικαταστάθηκαν από άλλα που έφτασαν κατά κύματα από την ανατολή», εξηγεί.
«Αλλά πριν από 20.000 χρόνια και μετά, ο πληθυσμός των μαμούθ άρχισε να μειώνεται δραματικά με αποτέλεσμα το είδος να εξαφανιστεί. Αυτό φαίνεται να συνδέεται με την κλιματική αλλαγή και κάθε πιθανός ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα θα πρέπει να διερευνηθεί».
